Tarczyca to niewielki gruczoł zlokalizowany pod krtanią, odpowiadający za wydzielanie wielu hormonów, również tych regulujących metabolizm. Kiedy pojawiają się wahania masy ciała niewywołane bezpośrednio zmianą diety lub stylu życia, warto przebadać się pod kątem schorzeń tarczycy.
Czy dzięki właściwej diecie można wyregulować poziom hormonów i zapewnić tarczycy normalne funkcjonowanie? Nie, ale dieta jest niezmiernie ważnym czynnikiem decydującym o postępie leczenia.
Za co odpowiada tarczyca?
Tarczyca wydziela trzy główne hormony: trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę. T3 i T4 odpowiadają za bardzo wiele funkcji organizmu:
- Za kontrolę glukoneogenezy i lipogenezy w wątrobie
- Za pobudzanie procesu glikogenolizy
- Za stymulację procesów mineralizacji kości, co pośrednio wpływa na wzrost kośćca
- Za dojrzewanie poszczególnych struktur układu nerwowego
- Za prawidłową akcję serca
- Za stymulację oddychania
- Za uwrażliwianie tkanek na działanie katecholamin
- Za wspomaganie procesów przemiany materii w organizmie
- Za kontrolę grubości błony śluzowej macicy
Istotą działania bardzo skomplikowanych mechanizmów endokrynologicznych jest produkcja odpowiedniej ilości każdego z hormonów. Zarówno niedobór, jak i nadmiar któregoś z nich może wywołać w organizmie poważne szkody.
Stąd też można cierpieć na niedoczynność (niedostateczne wydzielanie hormonów) lub nadczynność (nadprodukcję hormonów) tarczycy.
Co wpływa na kondycję tarczycy?
Czy niewłaściwa dieta może wywołać problemy z tarczycą?
Dawno temu, na ubogich terenach wiejskich, bardzo częstą przypadłością było pojawiające się u niedożywionych osób wole tarczycowe, czyli znaczące powiększenie obwodu szyi spowodowane niedoborem jodu w diecie.
To właśnie jod jest pierwiastkiem, który wchodzi w skład hormonów tarczycy. Jodowanie soli kamiennej jako sposób na fortyfikowanie żywności, miało na celu właśnie zapobieganie i leczenie wola u ludzi, szczególnie tych z biedniejszych regionów.
Dzięki temu problem ten obecnie prawie nie występuje – każdy z nas ma swobodny dostęp do soli jodowanej, która z powodzeniem zapobiega niedoborom.
Jednak choroby tarczycy wywoływane są przede wszystkim przez procesy autoimmunologiczne, które uszkadzają ten narząd i powodują zaburzenia w produkcji hormonów. Teoretycznie nie można więc nabawić się chorób tarczycy stołując się w fastfoodach.
Jednak początkowe objawy tarczycy są niedostrzegalne, a istnieje spora grupa produktów, które nasilają i zaostrzają jej objawy. Możemy więc poprzez nieprawidłowy dobór produktów żywnościowych nieświadomie pogarszać swój stan.
Dlaczego dieta jest tak ważna przy schorzeniach tarczycy?
Nieleczone choroby tarczycy mogą wpływać na rozwinięcie się chorób takich jak miażdżyca czy cukrzyca.
Jednak pacjenci najczęściej zaczynają się diagnozować w kierunku chorób tarczycy dopiero gdy zauważają u siebie wyraźne zmiany w zakresie masy ciała i trudności w schudnięciu, lub odwrotnie – szybkie chudnięcie.
Poszczególne składniki pokarmowe w naszej diecie mogą sprzyjać poprawie funkcji tarczycy lub szkodzić jej właściwemu działaniu.
Jak powinno przebiegać prawidłowe leczenie schorzeń tarczycy?
Najpierw endokrynolog, potem dietetyk – to absolutnie prawidłowa kolejność, gdy zmagamy się z chorobami tarczycy. Aby dietetyk mógł wdrożyć prawidłowy jadłospis, musi dokładnie wiedzieć, na czym stoi. Poprzez nieprecyzyjne działanie z jednej strony źle dobranymi dawkami leków, a z drugiej dietą na chybił-trafił, można wyrządzić sobie więcej szkody niż pożytku.
Osiągnięcie prawidłowej masy ciała w przypadku niedoczynności i nadczynności tarczycy jest jak najbardziej możliwe, ale wymaga precyzyjnego działania i cierpliwości. Najpierw niezbędne są szczegółowe badania laboratoryjne.
Na ich podstawie lekarz może zaordynować leczenie hormonalne, suplementację jodem lub zabieg chirurgiczny. Dopiero po uregulowaniu poziomu hormonów za pomocą leków można wziąć się za dopasowanie diety mającej na celu redukcję tkani tłuszczowej, bądź zdrowe przybranie na masie.
Jakie są ogólne zalecenia dietetyczne?
Zanim jeszcze podejmiesz się klasycznej diety redukcyjnej w oparciu o zalecenia lekarskie, musisz jak najszybciej wdrożyć zdrowe nawyki żywieniowe. Nie różnią się one specjalnie od większości zaleceń dietetycznych w przypadku ludzi zdrowych:
- Więcej warzyw i owoców
- Tylko chude mięso
- Więcej błonnika
- Odpowiednia podaż płynów
- Przewaga zdrowych tłuszczów – z tłustych ryb morskich i olejów roślinnych wysokiej jakości
Które składniki odżywcze należy kontrolować w diecie?
Jod
Pomimo powszechnego dostępu do produktów morskich, soli morskiej i jodowanej, a także możliwości wdychania jodu z powietrza podczas wakacji nad morzem, wiele soli, którą spożywa się w diecie zachodniej pochodzi nie z tych produktów, lecz z wysoko przetworzonej żywności, w której sól nie zawiera jodu.
Niedobory jodu w diecie mogą być jedną z przyczyn zwiększenia częstotliwości występowania chorób tarczycy w ostatnich latach. Warto więc uważniej przyjrzeć się swojej diecie i unikać przetworzonej, bardzo słonej żywności, a zamiast tego dostarczać organizmowi tego, co dobre – alg morskich, ryb słonowodnych, owoców morza, a także dosalać produkty zwykłą jodowaną solą lub wybierać sól morską – oczywiście w ograniczonych ilościach.
Witamina D
U 90% osób cierpiących na Hashimoto obserwuje się niedobory witaminy D. Trudno jednak jasno określić, czy niedobór jest przyczyną wystąpienia choroby, czy też powstaje na skutek toczenia się procesu chorobowego.
Duże niedobory witaminy D mogą sprzyjać utracie gęstości kości, dlatego też dieta osób chorujących na niedoczynność tarczycy powinna być bogata w produkty takie jak: tłuste ryby, mleko i produkty mleczne, a także grzyby.
Należy także jak najczęściej eksponować maksymalnie odsłonięte części ciała na światło słoneczne w celu syntezy tej witaminy ze słońca. Niekiedy może być też konieczna dodatkowa suplementacja w porozumieniu z lekarzem – zwłaszcza okresie jesienno-zimowym.
Selen
To właśnie w gruczole tarczowym występuje największe stężenie tego pierwiastka. Ma on olbrzymi wpływ między innymi na układ odpornościowy, ale w przypadku chorej tarczycy problematyczny jest nie tylko jego niedobór, ale również nadmiar. Wykazano, że nadmiar selenu w diecie (lub uzyskany przez suplementację) może zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2 i nowotworów. Rozsądnym będzie więc, mając problemy z tarczycą, zbadać w swoim organizmie poziom selenu.
Orzechy brazylijskie, suszone, nieblanszowane - szczegóły
Przyprawy, nasiona gorczycy, mielone - szczegóły
Ryba, tuńczyk, surowy - szczegóły
Pszenica, durum - szczegóły
Pszenica, KAMUT khorasan, niegotowana - szczegóły
Zarodki pszenne, surowe - szczegóły
Otręby pszenne, surowe - szczegóły
Mięczaki, ostrygi, Pacyfik, surowe - szczegóły
Jujube, Głożyna pospolit, surowe - szczegóły
Gęś, wątroba, surowe - szczegóły
Witamina B12
Zbadanie poziomu witamin w organizmie również jest dobrym pomysłem w przypadku chorych na tarczycę. Szacuje się, że nawet 30% osób z autoimmunologiczną chorobą tarczycy może cierpieć na niedobory witaminy B12.
Czego należy unikać chorując na tarczycę?
Goitrogeny
To antyodżywcze substancje występujące w żywności, które zmniejszają poziom przyswajalności jodu z pożywienia. Stąd też chorzy na tarczycę powinni unikać takich produktów jak:
– kapusta
– brokuł
– kalafior
– szpinak
– jarmuż
– kalarepa
– gorczyca
– brukiew
– rzepa
– maniok – rozdrobniony, ale nienamoczony i w dużych ilościach
– cebula
– czosnek
– strączkowe (ciecierzyca, bób, fasola, groch, soczewica, soja)
– migdały
W większości produkty te są dozwolone, ale w niewielkich ilościach, i po obróbce termicznej. Pozwala ona pozbyć się nadmiaru substancji goitrogennych – dlatego gotując warzywa krzyżowe najlepiej na początku nie używać przykrywki do garnka. Wyjątek stanowi soja, która nie powinna być spożywana w ogóle przez osoby chore na niedoczynność tarczycy.
Czy suplementy mogą wchodzić w interakcje z lekami na tarczycę?
Chorując na tarczycę nie powinno się przyjmować żadnych, nawet niewinnych z pozoru suplementów diety. Na przykład suplementy wapnia mogą zakłócać wchłanianie leków – nie wolno przyjmować ich równocześnie. Również kawa czy błonnik obniżają wchłanianie leków na tarczycę.
Czy dieta może wyleczyć problemy z tarczycą?
Sama dieta nie jest w stanie przywrócić równowagi hormonalnej u osób dotkniętych autoimmunologiczną chorobą tarczycy. Podobnie jednak same leki przy diecie obniżającej ich wchłanialność nie na wiele się zdadzą. Stąd też każdy pacjent chorujący na tarczycę powinien zostać dokładnie poinstruowany przez swojego endokrynologa w zakresie pór zażywania leków, rodzaju diety, zabronionych produktów, a także aktywności fizycznej.
Ćwiczenia nie są w tej chorobie zabronione, a wręcz przeciwnie – mogą pomóc przeciwstawić się zmęczeniu, ospałości, poprawić ogólną sprawność fizyczną, a także wspomóc utratę masy ciała. Stąd też rola dietetyka i endokrynologa w leczeniu pacjentów chorujących na niedoczynność lub nadczynność tarczycy są tak istotne, i jeden specjalista powinien w miarę możliwości działać wespół z drugim, dla osiągnięcia pozytywnych rezultatów.
Referencje
Hypothyroidism. Bethesda, MD: National Endocrine and Metabolic Diseases Information Service, US Dept of Health and Human Services; 2012. NIH Publication No. 12–6180.
Golden SH, Robinson KA, Saldanha I, Anton B, Ladenson PW. Clinical review: prevalence and incidence of endocrine and metabolic disorders in the United States: a comprehensive review. J Clin Endocr Metab. 2009;94(6):1853-1878.
Graves’ Disease. Bethesda, MD: National Endocrine and Metabolic Diseases Information Service, US Dept of Health and Human Services; 2008. NIH Publication No. 08-6217.
Aschebrook-Kilfoy B, Ward MH, Sabra MM, Devesa SS. Thyroid cancer incidence patterns in the United States by histologic type, 1992-2006. Thyroid. 2011:21(2):125-134.
Biondi B, Klein I. Hypothyroidism as a risk factor for cardiovascular disease. Endocrine. 2004;24(1):1-13.
Duntas LH, Brenta G. The effect of thyroid disorders on lipid levels and metabolism. Med Clin North Am. 2012;96(2):269-281.
Johnson JL. Diabetes control in thyroid disease. Diabetes Spectrum. 2006;19(3):148-153.
Dietary supplement fact sheet: iodine. Office of Dietary Supplements website. http://ods.od.nih.gov/factsheets/Iodine-QuickFacts. Reviewed June 24, 2011. Accessed January 17, 2012.
Centers for Disease Control and Prevention. Second National Report on Biochemical Indicators of Diet and Nutrition in the U.S. Population. Atlanta, GA: Centers for Disease Control and Prevention, US Dept of Health and Human Services; 2012.
Dean S. Medical nutrition therapy for thyroid and related disorders. In: Mahan KL, Escott-Stump S, eds. Krause’s Food, Nutrition, & Diet Therapy. 13th ed. Philadelphia, PA: Saunders; 2008: 711-724.
Tamer G, Arik S, Tamer I, Coksert D. Relative vitamin D insufficiency in Hashimoto’s thyroiditis. Thyroid. 2011;21(8):891-896.
Jyotsna VP, Sahoo A, Ksh SA, Sreenivas V, Gupta N. Bone mineral density in patients of Graves disease pre- & post-treatment in a predominantly vitamin D deficient population. Indian J Med Res. 2012;135(1):36-41.
Rayman MP. Selenium and human health. Lancet. 2012;379(9822):1256-1268.
Toulis KA, Anastasilakis AD, Tzellos TG, Goulis DG, Kouvelas D. Selenium supplementation in the treatment of Hashimoto’s thyroiditis: a systematic review and a meta-analysis. Thyroid. 2010;2010:1163-1173.
Poleć to znajomym
