Nutraceutyki to z definicji: środki żywieniowe, które łączą w sobie cechy środków spożywczych oraz środków farmaceutycznych. Do grupy tych produktów zalicza się przede wszystkim produkty żywnościowe o wysokich walorach prozdrowotnych, czyli zawartości związków przynoszących korzyści prozdrowotne, substancje dodatkowe, suplementy diety.

Istotną cechą nutraceutyków jest to, że przynoszą one istotne, udowodnione naukowo korzyści zdrowotne.

Z pewnością każdy z nas jest w stanie wymienić wiele produktów należących do tej grupy, wraz z ich właściwościami. Przeanalizujmy związki chemiczne, które znajdują się w znanych i lubianych przez nas produktach, i które mogą mieć zbawienny wpływ na nasz organizm! Chodzi tu zarówno o profilaktykę niektórych dolegliwości, jak i ich skuteczne leczenie za pomocą diety bogatej w nutraceutyki.

Karotenoidy

Są to barwniki o kolorze żółtym, pomarańczowym i czerwonym, węglowodory nasycone, które spełniają funkcję naturalnych przeciwutleniaczy. Znajdziemy je przede wszystkim w warzywach i owocach o kolorze pomarańczowym, żółtym i czerwonym, ale to również barwniki odpowiadające za charakterystyczny kolor mięsa łososia.

W skład karotenoidów wchodzą:

Luteina

Żółty barwnik, występujący na przykład w żółtku jaja, kwiecie słonecznika, ale też w zielonych częściach roślin, na przykład w pokrzywie, kapuście, brukselce, szpinaku. W zielonych liściach luteina maskowana jest przez zielony barwik, chlorofil, ale wciąż tam jest, co widać choćby po żółknięciu liści jesienią. Niedobór tego barwnika pogarsza funkcjonowanie plamki żółtej, a zatem wpływa na problemy z widzeniem.

Likopen

To węglowodór nienasycony o budowie przypominającej naturalny kauczuk. Jest jednym z bardzo ważnych przeciwutleniaczy, dobrze rozpuszcza się w tłuszczach. Występuje głównie w pomidorach, arbuzie, melonie, czerwonym grejpfrucie, owocach dzikiej róży. Jest jednym z najważniejszych antyutleniaczy zapobiegających powstawaniu nowotworów. Obniża również bardzo skutecznie ryzyko wystąpienia raka prostaty. Jako że kuchnia śródziemnomorska obfituje między innymi w zupy, salsy i inne przetwory z pomidorów z dodatkiem oliwy z oliwek, nie bez powodu jest uznawana za jedną z najzdrowszych kuchni świata!

Alfa/Beta-karoten

To bardzo skutecznie działające karotenoidy, chroniące przed nowotworami, a także wzmacniające wzrok i wpływające na problemy ze skórą. Jednakże spożywanie dużych ilości produktów bogatych w beta-karoten u osób palących papierosy może wręcz podwyższać poziom ryzyka powstania nowotworów! Skutecznie obniża natomiast poziom cholesterolu zapobiegając miażdżycy i opóźnia procesy starzenia się. Występuje w dużych ilościach w: owocach i warzywach, szczególnie w marchwi.

Błonnik pokarmowy

Są to zasadniczo substancje pochodzenia roślinnego, które w przewodzie pokarmowym nie ulegają rozpuszczeniu ani trawieniu. Ich zbawienne właściwości na organizm polegają na regulacji pracy przewodu pokarmowego, regulowaniu rytmu wypróżnień, dawaniu uczucia sytości. Włókno pokarmowe dzieli się na frakcje rozpuszczalne i nierozpuszczalne, występujące w różnych produktach roślinnych.

Oto i one:

Włókno nierozpuszczalne

to składnik pokarmowy wchodzący między innymi w skład otrąb pszennych. Po spożyciu włókno nierozpuszczalne pęcznieje w jelitach, a razem z wodą wchłania też substancje toksyczne, wiąże je i ułatwia ich wydalanie. Spożycie błonnika w diecie pozwala więc poprawić przemianę materii, syci i daje uczucie pełności, a także oczyszcza organizm.

Beta-glukan

To rodzaj rozpuszczalnego błonnika pokarmowego. Występuje przede wszystkim w owsie i jęczmieniu. Jego głównymi efektami prozdrowotnymi jest obniżanie poziomu cholesterolu, a także obniżanie poziomu cukru we krwi. Jak więc widać, spożywanie zbóż ma doskonałe właściwości regulacyjne na różne elementy ustroju.

Włókno rozpuszczalne

Występuje między innymi w olejach rybich, dlatego też warto spożywać nie tylko tłuste ryby morskie, ale także suplementować na przykład olej z wątroby dorsza. Odpowiednie spożycie włókna rozpuszczalnego z tych produktów pozwala na obniżenie ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, poprawia także pracę mózgu i wzroku.

Polifenole (związki fenolowe, flawonoidy)

To bardzo istotna grupa produktów, w które bogate są nutraceutyki pochodzenia roślinnego. To głównie barwniki, nadające owocom, warzywom i kwiatom ciekawe kolory, chronią też przed bakteriami i grzybami, zarówno rośliny, jak i organizm człowieka po spożyciu tychże roślin. Najistotniejszą funkcją flawonoidów są jednak funkcja przeciwutleniająca oraz antynowotworowa. Są silnymi antyoksydantami, a zatem neutralizują wolne rodniki, zapobiegają procesom starzenia organizmu oraz pomagają w leczeniu stanów zapalnych i chronią przed nowotworami.

Ich główne rodzaje to:

Antocyjany

Mają barwy od czerwonej po fioletową i granatową. Występują w kwiatach, na przykład fiołkach, bratkach, oraz w owocach jagodowych: maliny, jeżyny, borówki, czarny bez, aronia, winogrona oraz warzywach: czerwona kapusta, burak i bakłażan. W zależności od zmiany pH, mogą stawać się bardziej czerwone lub bardziej fioletowe albo niebieskie.

Katechiny

To jedne z najsilniejszych antyutleniaczy, znajdujących się przede wszystkim w zielonej herbacie. Szacuje się, że nawet do 40% suchej masy listków herbat stanowią właśnie związki polifenolowe! Oprócz właściwości antynowotworowych i antyutleniających, katechiny wspomagają również zapobieganie odkładaniu się tkanki tłuszczowej.

Flawonony

To kolejne związki z grupy polifenoli, znajdujące się przede wszystkim w owocach cytrusowych. Mają ogromną moc obniżania ryzyka wystąpienia chorób krążenia.

Flawony

To bezbarwne substancje występujące w mandarynkach, selerze, pietruszce, rumianku, mięcie, ginkgo biloba. Jak pozostałe z podgrup flawonoidów, mają zdolności antyutleniające, zmiatają wolne rodniki i zapobiegają nowotworom.

Lignany

Są to związki zaliczane do estrogenopodobnych (fitoestrogenów). Pod względem biologicznym i funkcjonalnym przypominają kobiecy hormon estrogen, stąd też mają dużą skuteczność antynowotworową. Znajdują się przede wszystkim w siemieniu lnianym, ryżu oraz niektórych warzywach. Regulują też gospodarkę hormonalną, wpływając na wiele istotnych procesów biologicznych.

Taniny

To związki zaliczane do garbników, czyli związków o charakterystycznym gorzko-cierpkim smaku i właściwościach garbujących dla skóry. Mają silne właściwości antyseptyczne i antygrzybiczne, przez co wspomagają leczenie infekcji układu moczowego. Dodatkowo, obniżają ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Znajdują się głównie w żurawinie i kakao.

Sterole pochodzenia roślinnego

Ta grupa związków, w skład których wchodzą przede wszystkim estry stanolowe, mają silne właściwości obniżające cholesterol. Sterole roślinne występują przede wszystkim w produktach roślinnych oleistych oraz w kukurydzy, soi, pszenicy.

Jak widać, regularne spożywanie substancji prozdrowotnych, które będą chronić przed nowotworami i innymi chorobami cywilizacyjnymi, nie jest wcale wielką sztuką. Wystarczy tylko wzbogacić swoją dietę o nutraceutyki – głównie zboża, warzywa i owoce. Te składniki diety skutecznie obniżą ilość wolnych rodników w organizmie, zredukują poziom złego cholesterolu, wpłyną na obniżenie poziomu cukru we krwi, przyspieszą przemianę materii.

Podsumowanie

W diecie najważniejsza jest różnorodnośc nutraceutyków. Nie powinniśmy się ograniczać do jedzenia tylko jednego warzywa lub owocu, nawet w dużych ilościach, każdego dnia. Trzeba zadbać o to, by w diecie były jagody, ciemnozielone warzywa liściaste, czerwone i pomarańczowe warzywa, zioła, a także różnego rodzaju zboża. Dodatkowo możemy też zaopatrzyć się w wysokiej jakości soki owocowe, suplementy diety w kapsułkach i inne produkty. Ważne jest jednak, aby były one naprawdę najlepszej jakości, ponieważ wtedy będą najbogatszym źródłem cennych związków. Spożywanie nutraceutyków jest jednym ze sposobów zapewnienia sobie zdrowia na długi czas.

Referencje

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3550857/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4336979/

https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/nutraceutical