Przegląd najskuteczniejszych ziół, które zgromadzisz sama

Lasy, łąki, a nawet przydrożne rowy bywają dla nas źródłem ziół, które mogą przydać się w leczeniu różnych dolegliwości czy zapobieganiu schorzeniom. Ziołolecznictwo jest prastarą praktyką doskonale znaną nie tylko zielarkom, lecz także zwykłym kobietom, które poszukują naturalnych, łatwo dostępnych i tanich, a w zasadzie darmowych sposobów na radzenie sobie w wielu dolegliwościach.

Dlaczego warto stworzyć własną apteczkę ziołową?

Bardzo często wydajemy pieniądze na gotowe herbatki ziołowe lub nawet suplementy diety, które zawierają dokładnie to samo, co możemy pozyskać spacerując po łące i poświęcając trochę czasu na suszenie i preparowanie roślin. Po co więc wydawać pieniądze, skoro można mieć własne suszone zioła za darmo?

O ile jednak zasadność zbierania ziół wydaje się nam bezsprzeczna, o tyle problematyczny okazuje się sposób suszenia, a potem wykorzystania ziół w praktyce. Tutaj bardzo pomocne mogą być wszelkiego rodzaju podręczniki do zielarstwa. Dzięki temu poradnikowi dowiesz się, jak popularne chwasty z Twojej działki mogą przyczynić się do poprawy Twojego zdrowia i samopoczucia, i w jaki sposób je wykorzystywać, by czerpać z nich to, co najlepsze. 

Dlaczego proces preparowania ziół jest tak ważny?

Każde ziele zawiera pewne stężenie substancji aktywnej – w swoich kwiatach, łodygach, liściach, nasionach czy kłączach. Bez znajomości anatomii tych roślin możesz całkowicie bezwiednie odrzucić część, która jest najlepszym źródłem danego składnika. Zawarte w ziołach substancje bywają także wrażliwe na różne czynniki – wysoką temperaturę, światło, różne czynniki chemiczne. W związku z tym każdy rodzaj zioła inaczej się zbiera, przetwarza i wykorzystuje. 

Bo przygotowywanie naparów, nalewek, maceratów czy innych produktów z ziół świeżych i suszonych również ma spore znaczenie. Nie chodzi tylko o to, by zachować jak największą ilość substancji aktywnej, ale również, by ją właściwie wydobyć z zastosowaniem różnych technik. Z ziołami należy obchodzić się delikatnie, znając ich właściwości, ale i potrzeby – tylko wtedy można odnieść prawdziwą korzyść ze stosowania ich! 

Czy zioła mogą zastąpić terapie lecznicze?

Tak i nie. Z jednej strony bywają drobne dolegliwości, takie jak wzdęcia, biegunki, niestrawność, niewielkie oparzenia, rany skórne i inne – które nie wymagają wizyty u lekarza. Można zastosować w ich przypadku środki farmaceutyczne, a można również zdać się całkowicie na zioła – kupione lub przygotowane samodzielnie. Mają one działanie łagodzące, wspierające proces leczenia, bakteriobójcze, przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwskurczowe i inne. Tym samym mogą stać się sprzymierzeńcem w codziennych dolegliwościach. 

Jednak w przypadku chorób przewlekłych czy poważnych dolegliwości, które mogą być symptomami ciężkich chorób, absolutnie nie wolno zdawać się tylko na ziołolecznictwo, bo można sobie nie tylko nie pomóc, ale wręcz zaszkodzić. Najgorszą szkodę wyrządzamy sobie wówczas, gdy próbujemy się leczyć ziołami w trudnych schorzeniach, opóźniając tym samym udzielenie sobie właściwej pomocy i sprawiając, że rokowania mogą być coraz gorsze! 

Pokrzywa

Choć parzy i ogólnie nie jest zbyt mile widziana na działkach, to gdy już się pojawia – wykorzystaj to. Parzenie pokrzywy wynika z tego, że jej całe liście i łodyga pokryte są cieniutkimi kolcami zakończonymi banieczką. Po dotknięciu banieczka ułamuje się i pod skórę niczym igła wstrzykuje kwas mrówkowy, który wywołuje swędzenie. Czasem dzieci pociesza się, że jeśli poparzą się pokrzywą, to wyjdzie im to na zdrowie. Czy tak jest w rzeczywistości? Włoski parzące mają pewną ilość substancji przeciwzapalnych i działających antybiotycznie, a zatem mogą przyspieszać gojenie się ran. Rozszerzenie naczyń krwionośnych powstałe na skutek poparzenia może natomiast być przydatne przy reumatyzmie, gdyż łagodzi dolegliwości stawów!

Ale pokrzywą możemy nie tylko dotykać się, aby zadziałać korzystnie na stawy, ale przede wszystkim zrywać ją (w grubych rękawicach) i wykorzystywać na inne sposoby. Gdzie znajdziemy pokrzywy? Jeśli mamy ją w swoim ogrodzie czy sadzie, to uznajmy to za pozytyw, ponieważ pokrzywa lubi gleby żyzne, próchnicze, bogate w azot, o porządnej wilgotności. Jeśli w Twoim ogrodzie rozrosły się te chwasty, to zwalcz je – i posadź w tym miejscu coś o spory wymaganiach glebowych, bo ziemia w tym miejscu jest wyjątkowo dobra! 

Należy zrywać młodą pokrzywę o jasnozielonych listkach – taką, która nie zdążyła jeszcze zakwitnąć. Najlepszą porą na zbiory jest kwiecień lub maj. Po zebraniu obrywamy z łodyg listki, rozkładamy je na płasko i pozostawiamy w zacienionym, suchym miejscu. Prawidłowo wysuszone będą miały ciemnozielony kolor. 

Co zawiera pokrzywa?

Tak bogaty skład sprawia, że pokrzywa jest bardzo cennym składnikiem herbatek ziołowych, kosmetyków, a nawet pysznych zup! Wiosną można przygotowywać sok z młodych pędów – na przykład wyciskając je w wyciskarce wolnoobrotowej.

Na co pomaga pokrzywa?

  • Łagodzi objawy alergiczne
  • Redukuje stany zapalne
  • Pomaga w gojeniu się ran
  • Stosowana jako płukanka zapobiega wypadaniu włosów
  • Sprzyja leczeniu stanów zapalnych dróg moczowych
  • Obniża ciśnienie
  • Odtruwa organizm
  • Obniża poziom cukru
  • Pomocna w leczeniu obrzęków
  • Łagodzi objawy przerostu prostaty

Jak stosować pokrzywę?

Jedną łyżeczkę suszonego ziela pokrzywy należy zalać szklanką wrzątku i parzyć 10 minut pod przykryciem. Pić szklankę dziennie przed posiłkiem – najlepiej rano lub wieczorem.

Mniszek lekarski

To popularny „mlecz”. Znaleźć go można praktycznie wszędzie, nie trzeba specjalnie szukać. Jednak najlepiej wybierać mlecze zbierane na łąkach czy w miejscach, które nie są narażone na chemiczne opryski czy oddziaływanie spalin samochodowych. Nie ma dużych wymagań glebowych.

Wykorzystywać warto wszystkie części mniszka, jednak w zależności od tego, którą chcesz użyć, musisz zbierać je o innej porze roku. Liście – przed zakwitnięciem. Łodygi w trakcie kwitnienia – razem z kwiatami. Silny palowy korzeń najlepiej wykopywać jesienią. Aby prawidłowo zebrać mniszek, należy odczekać aż dzień będzie suchy i słoneczny, a roślina sucha. 

Co zawiera mniszek?

Na co pomaga mniszek lekarski?

  • Przydatny w leczeniu anemii
  • Pomaga leczyć choroby skóry: opryszczkę, egzemę, trądzik, łupież, dermatozy
  • Pomaga w leczeniu kamicy nerkowej i żółciowej
  • Ma właściwości przeciwzapalne skuteczne przy zapaleniu jelita cienkiego i okrężnicy
  • Pomaga przy hemoroidach
  • Sprzyja odtruwaniu krwi z mocznika
  • Pomocny w żylakach
  • Łagodzi objawy żółtaczki
  • Zewnętrznie działa na kurzajki, brodawki
  • Napary z kwiatów można stosować przy problemach kobiecych – skąpych i nieregularnych miesiączkach czy w zapaleniu przydatków

Jak stosować mniszek?

Można przyrządzić z niego syrop – wystarczy zalać żółte kwiaty miodem i odstawić na 2-3 tygodnie. W postaci odwaru – należy około 50 g liści i korzeni suszonych gotować w litrze wrzątku przez 2 minuty, a następnie przykryć i pozostawić na 10 minut. Popijać pół godziny przed posiłkiem po pół szklanki. Nie powinny stosować mniszka osoby z chorobą wrzodową żołądka i nadkwasotą żołądka. 

Rumianek

To jedno z najbardziej popularnych ziół, które chętnie trzymamy w swoich szafkach na herbatki. W rumianku wykorzystujemy charakterystyczne białe kwiatki z długimi płatkami i żółtym środkiem, kwitnące od maja do września. Poleca się zbieranie ich wiosną, gdy mają najwięcej właściwości odżywczych. Potrzebny będzie sam kwiatostan, bez łodygi. Suszymy najlepiej bez uprzedniego mycia, w suchym i przewiewnym, zacienionym miejscu. Powinien zachować swój naturalny, jaskrawy kolor. 

Co znajduje się w rumianku?

  • Chamazulen – substancja wchodząca w skład olejku eterycznego, główny składnik czynny rumianku
  • Flawonoidy
  • Sole mineralne
  • Witamina C
  • Kumaryny
  • Kwasy organiczne

Kiedy wykorzystuje się rumianek?

  • Pomocny w leczeniu i łagodzeniu wrzodów żołądka
  • Łagodzi stany zapalne dwunastnicy i błony śluzowej żołądka
  • Łagodzi bóle głowy i zębów
  • Pomaga w zasypianiu
  • Ma właściwości antyseptyczne – wykorzystuje się go jako okład na skórę
  • Korzystnie wpływa na problemy z oczami – głównie jako okład
  • Skutecznie łagodzi stany zapalne dziąseł

Jak prawidłowo parzyć rumianek?

Najprościej stosować suszone kwiaty rumianku jako smaczną herbatkę lub jako napar do przygotowania okładu. W tym celu łyżeczkę kwiatów zalewa się szklanką wrzątku i parzy pod przykryciem 15 minut. Można go pić w naturalnej postaci lub posłodzony, nawet 2-3 razy dziennie, w tym tuż przed zaśnięciem. 

Ostropest plamisty

Ostropest plamisty z wyglądu przypomina oset – ma strzępiasty fioletowy kwiat i otoczony jest kolcami, co może trochę utrudnić jego zbieranie. Z uwagi na doskonałe właściwości odtruwające jest głównie rośliną uprawną, ale gdzieniegdzie rośnie też dziko. Jeśli uda Ci się wypatrzyć gdzieś stanowisko ostropestu, wykorzystaj to.

W ziołolecznictwie stosuje się nasiona ostropestu – jeśli chcesz je kupić, weź te w niezmielonej postaci i zmiel je samodzielnie w młynku do kawy. 

Co ma w sobie ostropest?

  • Sylimaryna – to główny składnik aktywny o właściwościach silnie stymulujących wątrobę i ochraniających jej komórki. 

Kiedy warto zażywać ostropest?

Osoby zdrowe mogą od czasu do czasu zafundować sobie herbatkę z nasion ostropestu, aby chronić się na przykład przed rozwojem choroby WZW typu B lub C w razie zakażenia, a także przed szkodliwym działaniem alkoholu i leków. Oczyszcza także organizm ze złogów metali ciężkich. Sylimaryna w ostropeście będzie przydatnym związkiem aktywnym dla osób, które zażywają dużo leków, często piją alkohol, żywią się w sposób ciężkostrawny i tłusty. Wspomagająco zaleca się stosować ostropest przy schorzeniach wątroby – nie rezygnując z konwencjonalnej terapii, a jedynie informując o chęci stosowania ostropestu swojego lekarza.

Jak stosować ostropest?

W sklepach dostępne są różne preparaty z ekstraktem z wątroby, przeznaczone dla osób walczących z niestrawnością czy chorobami wątroby. Jednak aby mieć pewność, że spożywa się odpowiednią, skuteczną dawkę sylimaryny, najlepiej na bieżąco mielić ziarna ostropestu i dodawać je do zup, koktajli czy pić razem z wodą. Wystarczą 2 łyżeczki dziennie, aby po kilku tygodniach odczuć pozytywne skutki jego działania. Nie stosuje się go do zaparzania czy przygotowywania odwarów. Nie należy dawać ostropestu dzieciom poniżej 3. roku życia. 

Melisa

Powszechnie znana ze swoich uspokajających właściwości, ale również przyjemnego, delikatnego smaku i aromatu. Jest głównie ziołem uprawnym – warto mieć w swoim ogródku lub przynajmniej w doniczce na balkonie krzaczek melisy. Zbiera się jej listki, które następnie warto wysuszyć, jednak można też przygotowywać napary ze świeżych liści melisy.

Co zawiera melisa?

  • Olejki eteryczne – odpowiedzialne za jej główne działanie uspokajające
  • Flawonoidy
  • Kwasy organiczne
  • Sole mineralne
  • Garbniki

Kiedy warto pić herbatkę z melisy?

  • W nerwicy serca
  • W niestrawności
  • Przy skurczach żołądka
  • Ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe
  • Działa też przeciwbólowo na przykład przy bolesnych miesiączkach
  • Można ją wykorzystywać jako środek napotny i moczopędny w gorączce i stanach zapalnych dróg moczowych
  • Działa przeciwwymiotnie
  • Poprawia pamięć
  • Pomaga w stanach napięcia, stresu, nerwów, ułatwia zasypianie

Jak stosować melisę?

Najlepiej działa melisa w postaci suszonej, którą zaparza się przez długi czas – nawet do godziny. Aby mogło to nastąpić, warto zaparzać ją w termosie i trzymać przez dłuższy czas zakręconą. Można też łyżkę melisy suszonej gotować do trzech minut, a następnie pozostawić pod przykryciem do naciągnięcia na 10 minut i pić taki odwar dwa razy dziennie po pół szklanki. A jeśli lubisz nalewki, spróbuj tej z białego wina – wystarczy suszone ziele zalać białym winem, zakręcić i odstawić na dwie doby, a nabierze ono cudownego smaku, aromatu i właściwości – w ilości około 2 łyżek dziennie.

Dziurawiec zwyczajny

Dziurawiec to roślina wieloletnia, zasiedlająca łąki, pnąca się na wysokość około 60 cm. Można ją z łatwością przesadzić wraz z bryłą korzeniową do swojego ogródka i warto to zrobić – bo stosowanie dziurawca daje wiele korzyści zdrowotnych. Najlepiej zbierać go w fazach księżyca od nowiu do pełni, w suche dni – maksymalnie do godzin południowych. Ścina się tylko górne części z żółtymi kwiatami i suszy w temperaturze do 35 stopni w cieniu, z dala od słońca. 

Co zawiera dziurawiec?

  • Hyperycyna – to główny składnik aktywny tego ziela
  • Flawonoidy
  • Olejki eteryczne
  • Witamina C
  • Karotenoidy

Kiedy warto stosować dziurawiec?

  • Działa rozkurczowo na mięśnie gładkie żołądka i jelit – warto stosować go przy dolegliwościach układu pokarmowego
  • Poprawia trawienie i wzmaga apetyt
  • Wspomagająco w leczeniu alkoholizmu – sprzyja zdrowiu wątroby
  • Wspomaga leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
  • Pomocny przy leczeniu zapalenia nerek
  • Działa przeciwdepresyjnie dzięki hyperycynie
  • Zmniejsza stany lękowe, przygnębienie, łagodzi histerie
  • Działa wspomagająco w leczeniu stwardnienia rozsianego
  • Zewnętrznie stosuje się go w stanach zapalnych gardła, ropniach skóry, wrzodach, przyspiesza gojenie stłuczeń

Jak zażywać dziurawiec?

Najlepszą formą przyjmowania ziela dziurawca jest sporządzenie z niego odwaru. W tym celu należy łyżkę dziurawca zalać szklanką wody i gotować przez 5 minut i pić przed posiłkami po jednej trzeciej szklanki. Przeciwwskazaniem do stosowania dziurawca jest ciąża, jest fotouczulający, wic nie należy przy spożywaniu go jednocześnie zażywać kąpieli słonecznych. Należy się wystrzegać picia alkoholu i jedzenia tłustych wędzonek w czasie przyjmowania dziurawca. 

Krwawnik pospolity

To ziele rosnące często w przydrożnych rowach, na polach, nieużytkach. Ma charakterystyczne białe kwiatki na szczycie i kwitnie od lipca do października. Gdy tylko zacznie kwitnąc, warto zbierać górną część krwawnika, około 30 cm długości i suszymy w ciemnym, suchym i ciepłym miejscu. Ma intensywny zapach i gorzki smak, ale jego właściwości prozdrowotne są nieocenione. 

Kiedy warto stosować krwawnik?

  • Jego główną cechą jest zdolność tamowania krwawień wewnętrznych przewodu pokarmowego
  • Działa wiatropędnie
  • Ma działanie przeciwskurczowe
  • Stosuje się go również przeciwzapalnie
  • Ma zastosowanie w dolegliwościach kobiecych takich jak nieregularne miesiączkowanie, stany zapalne pochwy, bóle brzucha, upławy
  • Działa wybielająco oraz odmładzająco – znajduje zastosowanie w kremach do twarzy

Jak spożywać krwawnik?

Najlepszym sposobem zastosowania suszonego krwawnika jest zaparzenie łyżki ziela szklanką wrzątku i picie 2-3 szklanek dziennie. Można też z zaparzonego ziela wykonać maseczkę na twarz – ostudzone trzymać na twarzy około 20 minut i spłukać. 

Mięta

To nie tylko skuteczne ziele, ale również doskonała przyprawa i dekoracja – do drinków, deserów, dań głównych. Może wyrosnąć na glebach czystych, z dala od zanieczyszczeń środowiska, dlatego najlepiej sadzić ją we własnym, bezpiecznym ogródku lub nawet w doniczce w domu. W letnich miesiącach warto zbierać same liście mięty, a następnie suszyć ją w zacienionym, suchym i przewiewnym miejscu. Świetnie smakuje również w wersji świeżej – jako składnik napojów chłodzących czy deserów.

Co zawiera mięta?

  • Mentol – olejek eteryczny, który jest najważniejszym składnikiem aktywnym o właściwościach leczniczych i chłodzących
  • Witaminę C
  • Rutynę
  • Karoteny

Kiedy warto spożywać miętę?

  • Na orzeźwienie – warto dodać ją do deseru, koktajlu lub chłodzącego napoju
  • Pomaga przy bólach brzucha
  • Wzmaga czynności wydzielnicze żołądka – wspomagająco przy niewydolności wątroby 
  • Przy wymiotach i biegunkach
  • Olejkiem miętowym można masować skronie przy bólu głowy
  • Odstrasza owady – warto mieć ją w kuchni!
  • Rozpylony ekstrakt z mięty może działać bakteriobójczo

Ważna informacja – czysty olejek miętowy jest bardzo intensywny i może nie tylko podrażniać, ale spożywany doustnie – wręcz zadziałać toksycznie. 

Jak stosować miętę?

Oprócz dodawania jej w świeżej postaci do lemoniady czy piwa, można zalewać suszoną miętę wrzątkiem i zaparzać przy bólach brzucha czy innych dolegliwościach przewodu pokarmowego. Można również napar wlewać do kąpieli, co pomaga w dolegliwościach nerwowych i uspokaja.

Skrzyp polny

To charakterystyczne ziele – i przy okazji uciążliwy chwast – o kształcie choinki, porastające pola i ogrody. Najlepiej zbierać go latem od połowy lipca do końca sierpnia, gdy osiągnie sporą wysokość około 40 cm. Suszyć w zacienionym, suchym i ciepłym miejscu do 40 stopni. 

Co zawiera skrzyp?

  • Krzemionkę – to dlatego charakterystycznie skrzypi w palcach
  • Flawonoidy
  • Magnez
  • Potas

Uwaga – ziele zawiera antywitaminę B1, co oznacza, że suplementując skrzyp warto uzupełniać swoją dietę i witaminę B1, gdyż w przeciwnym razie mogą wystąpić jej niedobory.

Jak działa skrzyp polny?

  • Moczopędnie
  • Przeciwkrwotocznie – wspomagająco przy zbyt obfitych miesiączkach
  • Zapobiega potliwości stóp
  • Wzmacnia włosy i paznokcie – zarówno jako herbatka, jak i płukanka
  • Wspomaga leczenie chorób skóry stosowany jako okład
  • Płukanki ze skrzypu wspierają leczenie stanów zapalnych jamy ustnej
  • Pomaga zapobiegać osteoporozie dzięki krzemowi
  • Wspiera leczenie wrzodów powstałych na skutek nowotworów

Jak stosować skrzyp?

Jako świeży sok pije się 2-3 łyżki dziennie. Można też wykorzystać suszony skrzyp polny do sporządzenia odwaru w proporcjach 50-100 g na 1 litr wody, i tak gotować przez 30 minut. Odwar można wykorzystać do płukanek czy okładów. 

Wiesiołek

To ziele o uroczych żółtych kwiatkach możesz spotkać… nocą, gdyż właśnie wtedy otwierają się jego kwiaty. W celach leczniczych wykorzystuje się nasiona, które dają bardzo cenny olej. Trudno jest go wytłoczyć w warunkach domowych, jeśli jednak pokusisz się o zakup wytłaczarki do oleju, może się to okazać bardzo dobrą inwestycją w zdrowie. 

Jakie substancje zawiera wiesiołek?

  • Kwasy gamma-linolenowe – dlatego olej z wiesiołka jest cennym składnikiem diety, wzbogacającej ją w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe
  • Tryptofan – ważny aminokwas

Kiedy warto spożywać olej z wiesiołka?

  • W łagodzeniu bólów menstruacyjnych i zespołu napięcia przedmiesiączkowego
  • We wzmacnianiu układu odpornościowego
  • Poprawia pamięć – powinni go spożywać seniorzy i osoby, które prowadzą mocno umysłowy tryb życia – studenci, pracownicy umysłowi
  • Przy odchudzaniu – zapobiega magazynowaniu się tłuszczów oraz ułatwia ich spalanie
  • Odtruwająco
  • Łagodząco na bóle reumatyczne

Jak stosować olej z wiesiołka?

Wykorzystujemy go jako dodatek do potraw na zimno – kanapek, sałatek, zup-kremów, ewentualnie na łyżkę. Można stosować z jego pomocą olejowanie włosów wcierając olej w końcówki i zmywając po kilku godzinach. Na skórę – stosuje się olejek z wiesiołka wmasowując go w skórę twarzy, szyi i dekoltu na noc. 

Dlaczego warto zaprzyjaźnić się z ziołami?

Zauważ, że większość suplementów diety opiera się właśnie na ekstraktach z popularnych ziół. Nie są to produkty trudno dostępne czy trudne do pozyskania. Wręcz przeciwnie – czasami kupujemy suplementy, których skład może okazać się rozczarowujący, bo znajdziemy tam przykładowo pokrzywę i skrzyp, które doskonale znamy ze swoich pól i łąk. Pozyskanie ekstraktu z suszonych ziół nie jest wcale trudne – wystarczy je ususzyć, aby zachowały właściwości odżywcze i utrwaliły je na długi czas, i przechowywać na przykład w słoiku w spiżarni.

Zaparzone lub ugotowane zioła mogą po przestudzeniu dać nie tylko skuteczny w dłuższej perspektywie, ale też smaczny napój. Wiele ziół natomiast daje natychmiastowe ukojenie po zastosowaniu zewnętrznym. Zanim udasz się do apteki po lek na różne błahe dolegliwości, wykorzystaj moc ziół. Wystarczy dosłownie chwila, by je zerwać i ususzyć, nie jest to nawet bardzo pracochłonne, a potem przez resztę roku możesz korzystać z ich dobroczynnych właściwości – i to zupełnie za darmo!