Zespół metaboliczny to zestaw dolegliwości, które przy jednoczesnym występowaniu zwiększają ryzyko zachorowania na poważne choroby cywilizacyjne. Szacuje się, że nawet 1 na 3 dorosłych Europejczyków ma objawy wskazujące na niego. Oznacza to, że aż co trzeci z nich jest narażony na wystąpienie w przyszłości cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych, a nawet raka.

To choroby ciężkie, nieuleczalne i mogące doprowadzić do śmierci, a z pewnością znacznie pogarszające komfort życia. Zbagatelizowanie objawów zespołu metabolicznego to najgorsze, co można zrobić.

Dlatego im wcześniej zostanie on rozpoznany, a leczenie zostanie wdrożone, tym bardziej zwiększa się szansa powrotu do pełnego zdrowia i wydłużenia sobie życia oraz poprawy jego jakości.

Czym objawia się zespół metaboliczny?

Aby zdiagnozować zespół metaboliczny, wystarczy wykonać podstawowe badania laboratoryjne i badania na poziom cholesterolu.

Do postawienia diagnozy konieczne jest współistnienie przynajmniej 3 z przedstawionych kryteriów:

– podwyższony poziom cukru we krwi

– podwyższone ciśnienie krwi

– wysoki poziom trójglicerydów we krwi

– niski poziom cholesterolu HDL

– zwiększony obwód talii (oznaczany na poziomie wskaźnika WHR – stosunku obwodu talii do bioder)

Wszystkie wartości tych parametrów oznaczone są konkretnie i zależne od płci, wieku i innych kryteriów.

Należy je uwzględnić podczas wykonywania badania, aby móc określić, czy doszło do ich zawyżenia lub zaniżenia w stosunku do obowiązujących norm. 

Jak otyłość i nadwaga wpływają na zespół metaboliczny?

Otyłość i nadwaga to stany zagrażające zdrowiu, głównie ze względu na to, że wraz z postępowaniem wzrostu tłuszczowej masy ciała w górę idą również wskaźniki takie jak poziom cholesterolu, trójglicerydów, czy ciśnienia krwi, a nawet glukozy.

Ma to miejsce w większości przypadków, ponieważ to głównie zachodnia dieta oraz brak aktywności fizycznej przyczyniają się do podwyższenia masy ciała, a co za tym idzie – zwiększona podaż tłuszczów i cukru do organizmu. 

W związku z tym osoby cierpiące na nadwagę powinny regularnie kontrolować swoje parametry zdrowotne i w razie jakichkolwiek niepokojących sygnałów zadbać o schudnięcie o odpowiednią liczbę kilogramów przy pomocy nowej, wprowadzonej na stałe diety oraz aktywności fizycznej.

Dzięki temu można poprawić wyniki swoich badań i wrócić do pełnego zdrowia, zanim jeszcze zostaną poczynione w organizmie spustoszenia prowadzące do chorób cywilizacyjnych.

W jaki sposób zespół metaboliczny może przyczyniać się do powstania raka?

Korelacja między zespołem metabolicznym a cukrzycą lub chorobami sercowo-naczyniowymi wydaje się być oczywista. Ryzyko chorób sercowo-naczyniowych wzrasta u takich pacjentów dwukrotnie, a cukrzycy – czterokrotnie. Ale skąd w tym zestawieniu bierze się rak? 

W badaniach bierze się pod uwagę wskaźnik BMI, który służy w praktyczny sposób do oceny nadwagi i otyłości. To one wpływają na zwiększone ryzyko zachorowania aż na 12 rodzajów raka.

Obecnie pracuje się nad tym, aby zidentyfikować dokładniej biomarkery stanów zapalnych tkanki tłuszczowej, które mogą być przydatne we wczesnej diagnostyce osób wysokiego ryzyka, i tym samym w zapobieganiu nowotworom z tego powodu. 

Jaki jest związek otyłości z ryzykiem raka?

  • Kobiety po menopauzie, cierpiące na zespół metaboliczny, mają 20-60% większe ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, trzonu macicy, trzustki i raka piersi. 
  • Panowie z zespołem metabolicznym, którzy zachorują na raka prostaty, są o wiele bardziej narażeni na wystąpienie agresywnych guzów i nawrotów.
  • Osoby z zespołem metabolicznym mają również zwiększone ryzyko powikłań pooperacyjnych, nawrotów i śmierci na skutek raka.
  • Osoby, które jako dzieci przeżyły raka, mogą w przyszłości doznać objawów zespołu metabolicznego.

Czy zespół metaboliczny zawsze jest powiązany z nadwagą?

Pewną ciekawostkę może stanowić fakt, że choć nadwaga i otyłość mogą być powiązane z zespołem metabolicznym, to zespół nie zawsze musi iść z nimi w parze. 

Otyłość i nadwaga

Są jednym z kryteriów podwyższonego ryzyka zespołu metabolicznego. Posiadanie podwyższonego obwodu talii zwykle świadczy o prawdopodobnej dysfunkcji adipocytów (komórek tłuszczowych) i toczącym się w ich stanie zapalnym.

To również alarm, który może wskazywać na insulinooporność, rozregulowane wydzielanie hormonów oraz białek sygnałowych. 

Osoby bez nadwagi

Widocznej gołym okiem również mogą doświadczać objawów zespołu metabolicznego. Wynika to stąd, że w niektórych przypadkach pacjent może mieć nadmierną ilość tłuszczu trzewnego, czyli okołonarządowego, niż podskórnego.

Trzewna tkanka tłuszczowa odgrywa sporą rolę w wydzielaniu hormonów i czynników prozapalnych. 

Co to oznacza?

Wniosek, jaki można z tego wysnuć, jest prosty: każdy, bez względu na masę ciała, powinien raz na rok wykonać podstawowe badania w kierunku zespołu metabolicznego.

Szczupłe osoby mogą ponadto od czasu do czasu zafundować sobie analizę składu ciała u dietetyka w celu określenia ilości tkanki tłuszczowej trzewnej.

U osób z prawidłowym BMI i zespołem metabolicznym, ryzyko zachorowania na raka piersi, odbytnicy lub jelita grubego było wyższe aż o 26%, natomiast śmiertelność z tego powodu – o 14-16%.

Jakie są mechanizmy rozwoju raka w zespole metabolicznym?

Za rozwój raka odpowiedzialne są dwa mechanizmy:

Stan zapalny

Większa ilość tkanki tłuszczowej prowadzi do stanu, w którym naczynia krwionośne nie są w stanie prawidłowo jej zaopatrywać.

To powoduje wyzwolenie szlaków sygnalizacyjnych i ekspresję genów, które powodują rozrosty guzów nowotworowych. Dodatkowo stany zapalne zwiększają produkcję wolnych rodników sprzyjających rozwojowi guzów, poprzez uszkodzenie DNA.

Zapalenie tkanki tłuszczowej w piersiach powoduje zwiększenie wydzielania enzymów stymulujących produkcję estrogenu, sprzyjającego typom nowotworów, które są wrażliwe na estrogen.

U mężczyzn cytokiny prozapalne aktywują receptory androgenowe, które mogą wpływać korzystnie na rozwój raka prostaty. Należy pamiętać, że nawet lokalne stany zapalne przy nieodpowiedniej diecie i braku leczenia mogą wywołać w przyszłości uogólniony, przewlekły stan zapalny organizmu. 

Insulinooporność. Kiedy przekroczona zostaje zdolność tkanki tłuszczowej do wchłaniania i magazynowania kwasów tłuszczowych, tłuszcz zaczyna się odkładać, co sprzyja insulinooporności. Upośledzona jest również zdolność insuliny do wychwytywania glukozy. Im więcej insuliny produkuje trzustka, tym bardziej aktywowany jest szlak sygnałowy promujący proliferację komórek. To sprawia, że wzrost guza jest jeszcze bardziej wzmacniany. 

Na szczęście zarówno zapalenie tkanki tłuszczowej, jak i insulinooporność to stany odwracalne – dlatego tak ważne jest, aby odpowiednio szybko je wykryć i zapobiec im poprzez właściwą dietę, aktywność fizyczną i tryb życia. 

Jak zapobiec zespołowi metabolicznemu?

Wiele badań wskazuje na to, że błonnik jest w stanie zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego. Oznacza to, że aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka należy między innymi dbać o zdrową dietę, prawidłowe wyniki badań krwi, oraz utrzymywać szczupłą sylwetkę. Nadmiar wysoko przetworzonej żywności i mało błonnika w diecie to czynniki, które zwiększają ryzyko nadwagi i zespołu metabolicznego, a co za tym idzie – również powstania nowotworów. Od diety i trybu życia należy więc zacząć, jeśli pragnie się za wszelką cenę uniknąć zachorowania na raka.