Hormony to związki chemiczne, które wydzielają określone gruczoły i tkanki organizmu ludzkiego. Ich zadaniem jest regulacja różnych czynności organizmu, również w miejscach oddalonych od gruczołu, dokąd dostają się przy pomocy krwi.

Działają jako „włączniki/wyłączniki” niektórych mechanizmów komórkowych – mają zdolność ich aktywowania lub dezaktywowania. Istnieją także hormony, które regulują czynności innych hormonów.

Gruczołów i substancji przez nie wydzielanych jest bardzo wiele – poznaj te najważniejsze, które w dużej mierze wpływają na Twój metabolizm. Od niektórych może zależeć życie! 

Insulina

To hormon peptydowy wytwarzany przez komórki trzustki, a konkretnie – komórki beta w wysepkach Langerhansa. Jej rolą jest regulowanie glikemii poposiłkowej. Po spożyciu pokarmu bogatego w węglowodany trzustka wydziela odpowiednią ilość insuliny.

Krążąc we krwi dba o to, żeby obniżyć w niej poziom glukozy i prawidłowo zmetabolizować węglowodany. Uczestniczy w przemianie węglowodanów w tłuszcze, czyli w magazynowaniu nadmiaru spożytego cukru.

Choroba związana z nieprawidłowym wytwarzaniem insuliny nazywa się cukrzycą. W cukrzycy typu I trzustka jest uszkodzona i nie wydziela insuliny, natomiast w cukrzycy typu II wydziela jej zbyt mało w stosunku do zapotrzebowania. 

Gonadotropina kosmówkowa beta-HCG

To właśnie ten ważny hormon, od którego dosłownie zależy życie ☺ Produkuje go zapłodniona komórka jajowa tuż po tym, jak zagnieździ się w macicy.

Testy ciążowe oparte są właśnie o wykrywanie tego hormonu w moczu ciężarnej kobiety. HCG przerywa cykl menstruacyjny i pomaga podtrzymać ciążę, a w późniejszej fazie ciąży utrzymuje odpowiednio wysoką produkcję progesteronu – kolejnego hormonu płciowego. 

Glukagon

Wydzielają go komórki alfa trzustki. To hormon, który działa antagonistycznie (czyli przeciwstawnie) do insuliny. O ile insulina zmniejsza ilość glukozy we krwi, o tyle glukagon ma za zadanie utrzymywać jej odpowiednie stężenie.

Ma to bardzo duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania mózgu, dla którego glukoza jest podstawowym paliwem. Należy pamiętać, że glukagon i insulina działają przeciwstawnie do siebie, ale nie wbrew sobie.

Zarówno jeden, jak i drugi hormon są bardzo ważne dla organizmu i utrzymują prawidłowy metabolizm glukozy pod warunkiem, że są wydzielane w należytej ilości przez trzustkę. 

Glikokortykoidy

To hormony produkowane przez korę nadnerczy. Najważniejszy z nich to kortyzol. W wątrobie przyspieszają one syntezę glikogenu, i tym samym zwiększają stężenie glukozy we krwi i w mózgu.

Kortyzol zwany jest również hormonem stresu. W sytuacji stresowej zwiększa on wydzielanie soków żołądkowych oraz przesączanie kłębuszkowe w nerkach, przyspieszając wydalanie moczu.

Bardzo ważnym zadaniem kortyzolu jest również utrzymywanie prawidłowej pobudliwości mięśni poprzecznie prążkowanych. 

Hormon folikulotropowy FSH

Ten hormon jest wytwarzany przez przedni płat przysadki mózgowej. FSH jest wydzielany zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn. U kobiet odpowiada za stymulację pęcherzyków jajnikowych do wytwarzania estrogenów.

U mężczyzn FSH wpływa na produkcję nasienia i na działanie testosteronu. 

Czynniki pobudzające uwalnianie

To właśnie hormony, których zadaniem jest pobudzanie uwalniania innych hormonów. Produkowane są one w podwzgórzu. Przykładem mogą być liberyny stymulujące przysadkę mózgową do wydzielania somatotropiny, czyli hormony wzrostu.

Estrogeny

To głównie trzy kobiece hormony płciowe: estradiol, estron i estriol. Produkują je głównie jajniki i nadnercza, ale estrogeny nie występują jedynie u kobiet. U mężczyzn są również wytwarzane – przez jądra i korę nadnerczy. Jednak jako że regulują one żeńskie cechy płciowe, u panów są produkowane w minimalnej ilości. Estrogeny są produkowane także przez komórki tkanki tłuszczowej – adipocyty, co oznacza, że obecność tkanki tłuszczowej u kobiet może okazać się warunkiem ich płodności.

Estrogeny regulują w zasadzie wszystko, dzięki czemu kobieta jest kobietą. Wpływają na rozwój piersi, ukształtowanie bioder, owłosienie typowe dla kobiet, charakterystyczną dla nich budowę ciała, odpowiadają za cykl miesiączkowy, a także za płodność. Co ważne, estrogeny wpływają także na nasze nastroje oraz wygląd skóry (na metabolizm węglowodanów i przepuszczalność błon komórkowych, co skutkuje zmianami w obrębie tkanki skórnej), rozrost i metabolizm tkanki tłuszczowej. Spadek poziomu estrogenów tuż przed miesiączką i wzrost poziomu progesteronu sprawia, że u wielu kobiet w tym okresie cyklu pogarsza się nastrój i stan cery, a także przybierają one nieznacznie na wadze, co jest efektem zatrzymywania wody w organizmie. 

Katecholaminy

To hormony stresu wydzielane jako odpowiedź na stres fizyczny lub psychiczny. To neuroprzekaźniki – substancje odpowiedzialne za przekazywanie informacji pomiędzy komórkami nerwowymi. Wytwarzane są głównie w rdzeniu nadnerczy, a należą do nich: dopamina, adrenalina i noradrenalina. Gdy zostają wydzielone do krwi, powodują: wzrost ciśnienia krwi, zwężenie naczyń krwionośnych i spowolnienie trawienia, a także wzrost poziomu glukozy we krwi. To reakcje mające na celu wyostrzenie zmysłów w obliczu zagrożenia, zwiększenie zdolności mięśni do szybkiej reakcji i podniesienie ich wydolności. 

Kalcytonina

Wytwarzana głównie przez komórki C tarczycy, bierze udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforowej organizmu. Działa głównie ochronnie na kości – stymuluje wchłanianie wapnia do kości, zwiększając ich gęstość. Badanie kalcytoniny we krwi jest zlecane głównie jako marker nowotworu tarczycy. 

Androsterol

U mężczyzn jest on odpowiednikiem estriolu. To hormon typowo męski, wytwarzany w nadnerczach. Podobny do testosteronu, ale o wiele słabszy od niego – jest jednym z męskich feromonów. Jego poziom u mężczyzn spada z wiekiem – najwyższy jest w wieku około 25 lat. Jako feromon podkreśla męskość mężczyzny, ale w stopniu budzącym poczucie bezpieczeństwa u kobiet, nie kojarzącym się z agresją i dominacją. 

Hormon adrenokortykotropowy ACTH

Ten hormon produkowany przez przysadkę mózgową. Jego zadaniem jest pobudzanie kory nadnerczy do wytwarzania glikokortykosteroidów, głównie kortyzolu, a także częściowo aldosteronu, androgenów i estrogenów. Stymulacja produkcji kortyzolu jest bardzo ważna dla naszego metabolizmu – a konkretnie dla metabolizmu glukozy, białek i tłuszczów. 

Poziom hormonów a problemy z odchudzaniem

Bardzo często za nieudane próby odchudzania odpowiadają właśnie hormony, a właściwie ich nieprawidłowe stężenie we krwi. Może ono prowadzić do nieprawidłowych przemian metabolicznych, a co za tym idzie – bardzo utrudnione odchudzanie „normalnym trybem”, czyli przy obniżeniu kaloryczności i podwyższeniu tempa spalania kalorii. 

 Hormony działają na wielu rożnych obszarach, kontrolując różne funkcje życiowe. Dbają o prawidłowy przebieg procesu dojrzewania, o podtrzymanie ciąży, o trawienie składników odżywczych, a nawet o to, jak reagujemy w sytuacji stresowej. Kryterium bardzo istotnym dla funkcjonowania hormonów w organizmie jest ich prawidłowe stężenie we krwi w konkretnych etapach życia człowieka.

Osoby borykające się z nadwagą lub otyłością powinny w pierwszej kolejności wykonać szereg badań endokrynologicznych, by upewnić się, czy klasyczna dieta redukcyjna ma szanse zadziałać w ich przypadku. Jeśli wyniki badań okażą się niepokojące, zanim podejmie się próbę odchudzania prawdopodobnie trzeba będzie przejść leczenie hormonalne. 

Różne nieprawidłowości zdrowotne mogą wynikać właśnie z niedoboru lub nadmiaru pewnych hormonów, dlatego lekarze bardzo często najpierw zlecają ich badania. Nad prawidłowym stężeniem właściwych hormonów czuwa endokrynolog – to z nim warto konsultować dolegliwości, które mogą być rezultatem nieprawidłowego wytwarzania hormonów.