Jak często należy się wypróżniać? Jakie są konsekwencje długotrwałych zaparć?

Jak często należy się wypróżniać?

Defekacja jest tematem mało przyjemnym, ale bardzo ważnym w kontekście świadomego, zdrowego odżywiania. Zdrowy organizm (a konkretnie układ pokarmowy) w połączeniu ze zdrowym odżywianiem powinien dawać stolce, które nie wzbudzają podejrzeń.

Jakie są prawidłowości dotyczące wydalanego stolca i częstotliwości defekacji? Co może wpłynąć na te kwestie i jak sobie radzić z nieregularnymi wypróżnieniami? Warto przez pewien czas poobserwować swój organizm i wyciągnąć wnioski. 

Dlaczego defekacja jest tak ważna?

Dla zrozumienia istoty defekacji warto przypomnieć sobie sposób funkcjonowania układu pokarmowego. W skrócie wygląda to tak: 

1. Pożywienie trafia w postaci kęsów do jamy ustnej, gdzie jest rozdrabniane.
2. Przez przełyk kęsy trafiają do żołądka, gdzie kwasy żołądkowe rozkładają je na drobną papkę na drodze chemicznej.
3. W jelicie cienkim składniki odżywcze z powstałej papki są wchłaniane do krwioobiegu.
4. W dalszych odcinkach jelita cienkiego przeprowadzane są coraz dokładniejsze procesy wchłaniania składników, aż pozostanie z nich papka nie nadająca się już do przetworzenia przez organizm. 
5. Część toksyn skumulowanych w wątrobie trafia do jelita w celu wydalenia. 
6. Niestrawione resztki trafiają do jelita grubego, gdzie są fermentowane i rozkładane przez bakterie jelitowe. 
7. Formowane są masy kałowe wydalane w procesie defekacji na zewnątrz.

Organizm przyjmuje więc pokarm w postaci przyjemnej do spożycia, z którego pozostaje spora objętość nietrawionych oraz przetrawionych resztek pokarmowych. W przypadku osób karmionych pozajelitowo (przez kroplówkę dostarczane są wprost do żył składniki odżywcze w najprostszej postaci, niewymagającej rozkładu na mniejsze cząstki) defekacja praktycznie nie występuje, ponieważ nie otrzymują one składników balastowych, wymagających wydalenia. 

W procesie defekacji usunięte są więc składniki, które nasz organizm uznaje za niepotrzebne (głównie błonnik), co jednak wcale nie oznacza, że faktycznie są one niepotrzebne. Stanowią prebiotyk dla flory bakteryjnej w jelitach, a to właśnie odpowiedni jej rozrost pozwala na przykład na wzmacnianie odporności. Ale w defekacji usuwane są również z organizmu składniki uznawane za szkodliwe, czyli toksyny. Usuwa się szkodliwe metabolity różnymi drogami, głównie przez mocz, ale w kale również się one znajdują. 

Dlaczego tak ważny jest rytm wypróżnień?

Oprócz tego, że w ogóle wypróżniać się trzeba, należy też zadbać o właściwy rytm wypróżnień. Nie jest on rzecz jasna ścisły, ponieważ zależy od wielu czynników żywieniowych i osobniczych. Mówi się, że regularne wypróżnienia to te, które występują 1-3 razy dziennie. Jeśli wypróżniasz się raz na kilka dni, i to z trudem – cierpisz na zaparcia. Jeśli częściej niż 3 razy dziennie – musisz również pomyśleć o zmianie diety. 

Codzienna, systematyczna defekacja pomaga oczyścić organizm ze złogów nagromadzonych w jelicie grubym, a także z toksyn. Sprawia, że brzuch staje się bardziej płaski, a my lżejsi. Jest jeszcze jedna kwestia – codzienne wypróżnienia świadczą o prawidłowym działaniu układu pokarmowego. O tym, że metabolizm jest w normie, a trawienie i wchłanianie składników odżywczych przebiega bez większych zakłóceń. Brak wypróżnień może powodować cofanie się treści jelita grubego w tył układu pokarmowego, co wywoła szereg zaburzeń 

Większość ludzi obserwuje zależność pomiędzy porą dnia a własnym wypróżnieniem. Najczęściej wypróżniamy się tuż po śniadaniu lub kawie, gdyż wtedy organizm zostaje pobudzony po nocnym wypoczynku. Nie jest to jednak regułą i najczęściej zależy od naszego trybu życia i odżywiania. Tak naprawdę nie wiadomo jak długo można wytrzymać bez wypróżniania się.

Są osoby, dla których już dwa dni zaparcia stanowi duży problem i powoduje rozmaite dolegliwości, a inne wytrzymują nawet kilka tygodni. Pewna kobieta z Wielkiej Brytanii zmarła na skutek zaparcia trwającego aż 8 tygodni! Jej jelita rozdęły się do takich rozmiarów, że uciskały narządy i naczynia krwionośne, co doprowadziło do zawału serca! To oczywiście ekstremalny przypadek, ale już sam fakt uczucia pełności i bóle brzucha są wystarczającym powodem, by starać się unikać zaparć. Ekstremalne zaparcia mogą prowadzić do niedrożności jelit – oznacza ona konieczność interwencji chirurgicznej. 

Jakie są objawy długotrwałych zaparć?

Liczba dni bez defekacji nie jest jedynym wyznacznikiem zaparć. Na tę dolegliwość składają się też inne objawy:

• Wzdęcia
• Uczucie parcia na stolec bez możliwości wypróżnienia się
• Nudności
• Brak gazów
• Bóle brzucha
• Wymioty
• Twardy brzuch

Jakie są konsekwencje długotrwałych zaparć?

Gdy zbyt długo nie wypróżniasz się, może dojść do następujących konsekwencji:

• Zatwardzenie – zbyt duży objętościowo i zbyt twardy stolec, który nie jest w stanie przecisnąć się przez odbytnicę. Wymaga to interwencji lekarskiej, w tym również chirurgicznej.
• Perforacja jelit. Gdy stolec jest zbyt twardy i zbyt duży, wywiera silny nacisk na elastyczne, choć delikatne ścianki jelita grubego. Efektem może być perforacja, lub nawet rozerwanie jelit! Stolec jest kwaśny i zawiera duże ilości bakterii oraz toksyn. Efektem rozerwania się jelit jest więc wydostanie się ich zawartości do wnętrza jamy brzusznej i ogólnoustrojowe zakażenie organizmu.
• Zwiększone ryzyko zdarzeń na tle sercowo-naczyniowym. Na skutek uciskania jelit na naczynia krwionośne może dojść do niedotlenienia organizmu. Przewlekłe zaparcia są również źródłem stresu, który podwyższa ryzyko zawału serca. Nawet osoby całkiem zdrowe pod tym kątem mogą doznać zawału serca wskutek długotrwałych, silnych zaparć. 

Skąd się biorą zaparcia?

Istnieją cztery główne rodzaje zaparć:

• Przypadkowe – ma miejsce jako jednorazowa sytuacja, na przykład może być spowodowane zmianą diety na zawierającą zbyt mało błonnika, piciem zbyt małych ilości wody, podróżą. Zwykle mijają samoistnie po powrocie do normalnego trybu życia i odżywiania. 
• Krótkotrwałe – występują one na przemian z normalną defekacją, wówczas warto się przebadać w celu odnalezienia przyczyny tego stanu rzeczy.
• Przewlekłe – często nazywane są atonicznymi lub nawykowymi. Charakteryzują się zmianami czynnościowymi w obrębie jelit, nie spowodowanymi zmianą anatomiczną ani chorobową. To znaczy, że występują wówczas, gdy celowo, bardziej lub mniej świadomie powstrzymujemy się od oddania kału, co mocno osłabia perystaltykę jelit. Najczęściej występują one u dzieci, na przykład wstydzących się załatwić w miejscach publicznych lub kojarzących defekację z czymś bardzo nieprzyjemnym. 
• Idiopatyczne – wiążą się z zaburzeniami funkcjonowania przewodu pokarmowego na skutek niewłaściwej diety lub zbyt niskiego poziomu aktywności fizycznej. 

Profilaktyka i leczenie zaparć

W przypadku zaparć profilaktyka stanowi jednocześnie formę głównego leczenia. Sposób leczenia zaparć zależeć jednak będzie głównie od ich rodzaju. W przypadku zaparć nawykowych u dzieci konieczna jest terapia psychologiczna. W przypadku zaparć idiopatycznych najczęściej zaleca się tylko zmianę diety, ewentualnie odstawienie leków mogących powodować zaparcia, czy przyjmowanie leków przeczyszczających. 

Jak nie dopuścić do powstawania zaparć dowolnego typu?

• Nawadniać organizm – pić minimum 2 litry wody dziennie, w upały lub w chorobach przebiegających z biegunką i wymiotami oraz gorączką nawet więcej
• Dostarczać sobie witamin i minerałów, dzięki którym wszystkie procesy metaboliczne zachodzą jak należy
• Dieta powinna zawierać odpowiednią ilość błonnika – zwykle około 40 g dziennie. Należy więc zwiększyć ilość surowych warzyw i owoców, a także spożywać oleje roślinne i pełne ziarna zbóż
• Unikać wysokoprzetworzonej żywności
• Oszczędnie spożywać produkty mleczne
• Dbać o codzienną, niewielką nawet porcję aktywności fizycznej, dzięki której jelita są lepiej ukrwione i prawidłowo pracują

Kiedy do lekarza?

Nie ma jednej reguły, według której w konkretnym momencie należy udać się ze swoim zaparciem do lekarza. U jednych osób niepokojące mogą być zaparcia krótkotrwałe, które powinny zostać przebadane.

U innych odżywiających się zdrowo i regularnie aktywizujących fizycznie, dwudniowe zaparcie może stanowić powód do niepokoju. Jeszcze inne – na przykład osoby z nadwagą lub otyłe, wypróżniają się raz lub dwa razy w tygodniu „od zawsze” z uwagi na wolny metabolizm i nie odczytują tego jako zaparcia przewlekłe. Na pewno warto się udać do lekarza, gdy cokolwiek w rytmie naszych wypróżnień nas zaniepokoi, celem pogłębienia diagnostyki. 

Lekarz zwykle zaleca badanie drożności jelit, aby ocenić ich stan. Częstą formą leczenia jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego i notowanie częstotliwości defekacji. Zwykle równocześnie lekarz zaleca też spożywanie produktów o dużej zawartości błonnika, oraz picie większych ilości wody. Zdarza się, że przepisuje środki przeczyszczające, gdy masy kałowe są tak duże, że ich wydalenie byłoby niemożliwe bez wsparcia, lub gdy czynność jelit jest zaburzona. 

Z pewnością o swoje jelita warto dbać jeszcze zanim pojawią się objawy zaparć. Są one naprawdę przykre, krępujące i bardzo niebezpieczne dla organizmu. O wiele łatwiej jest im zapobiec, niż potem wyleczyć i postarać się przywrócić organizmowi prawidłowy rytm wypróżnień!