Hiperkalcemia – przyczyny, objawy, postępowanie

Jak doskonale wiemy, wszystkie witaminy i minerały należy przyjmować w odpowiednich ilościach, w wielu przypadkach – każdego dnia. Ich niedobory mogą powodować różne objawy. Nieco rzadsze są jednak przypadki nadmiaru składników mineralnych, ale one również mogą być groźne dla zdrowia. Hiperkalcemia to stan podwyższonego stężenia wapnia w organizmie – czym może on grozić?

Wapń w organizmie – lokalizacja i zakresy

Średnio 99% wapnia w organizmie zlokalizowanych jest w kościach i zębach – stanowi ich budulec. Pozostały 1% krąży we krwi. W przypadku osoby zdrowej prawidłowy poziom wapnia we krwi powinien wynosić 2,25-2,5 mmol/l. Jeśli stężenie wapnia we krwi przekracza wartości referencyjne, wówczas mówimy o hiperkalcemii – łagodnej, umiarkowanej i ciężkiej. A zatem, do stwierdzenia tego stanu należy wykonać badanie krwi obejmujące ilość wapnia w surowicy. 

Przyczyny hiperkalcemii

Wbrew pozorom, dieta zawierająca wysokie ilości wapnia nie jest wcale podstawową przyczyną nadmiaru tego pierwiastka we krwi. Dużo większy związek z występowaniem hiperkalcemii ma prawidłowość funkcjonowania hormonów. Na stężenie wapnia we krwi wpływa hormon przytarczyc czyli parathormon, witamina D, czyli jej obecność w organizmie, oraz czynności nerek. Najczęściej hiperkalcemia występuje u osób z nadczynnością przytarczyc ze względu na wydzielanie nieprawidłowych, nadmiernych ilości parathormonu. Zwiększa on wchłanianie wapnia w jelitach, natomiast blokuje wydalanie go z moczem. Również wiele rodzajów nowotworów powoduje hiperkalcemię, produkując białko o wysokim powinowactwie do parathormonu i przejmujące jego rolę. 

Innymi przyczynami może być podawanie zwiększonych dawek witaminy D, na przykład suplementując ją również w okresie letnim, gdy wystarczy jej produkcja z promieni słonecznych w skórze. Również sarkoidoza sprawia, że produkcja witaminy D jest zwiększona. W przypadku długotrwałego unieruchomienia, na przykład po wypadku lub w śpiączce, dochodzi do uwalniania wapnia z kości i jego nadmiernej ilości w surowicy krwi. Nadczynność tarczycy oraz niektóre choroby wrodzone także są w stanie zwiększyć ilość wapnia we krwi. 

Objawy nadmiaru wapnia we krwi

Jeśli hiperkalcemia jest łagodna, a podnoszenie się poziomu wapnia we krwi następuje powoli i stopniowo, wówczas może ona nie dawać żadnych objawów. Niestety, długotrwała bezobjawowa hiperkalcemia może doprowadzić do kamicy układu moczowego. Początkowe objawy hiperkalcemii są dosyć łagodne:

  • Osłabienie
  • Problemy z koncentracją
  • Wzmożone pragnienie
  • Zwiększone wydalanie moczu

Z biegiem czasu pojawiają się objawy cięższe – występują one przy hiperkalcemii umiarkowanej lub ciężkiej:

W przypadku zaobserwowania u siebie wzmożonego pragnienia, zwiększonego wydalania moczu, czy osłabienia, należy zgłosić się do lekarza, który podejmie kroki w kierunku odpowiedniej diagnostyki, gdyż te objawy są nieswoiste i mogą być podobne w przypadku wielu stanów chorobowych. Pierwszym badaniem będzie oznaczenie wapnia w surowicy krwi, aby stwierdzić obecność hiperkalcemii i jej stan. Następnie lekarza zleca badania mające ocenić stan nerek i serca, a także tarczycy, w celu określenia zakresu zmian chorobowych. 

Sposoby leczenia hiperkalcemii

W zależności od stopnia hiperkalcemii i zmian, jakie ona poczyniła w organizmie, lekarz może zalecić różne metody postępowania farmakologicznego. Zalecenie dietetyczne prawdopodobnie będzie jednak takie samo: zwiększenie ilości przyjmowanych płynów, by pobudzić nerki do wzmożonego wydalania wapnia, oraz dieta uboższa w wapń, zwykle do 1000 mg tego pierwiastka na dobę. Oprócz tego niezbędne jest też stosowanie odpowiednio dobranych leków, których zadaniem jest wsparcie nerek w usuwaniu wapnia wraz z moczem.  

Jak postępować, by zapobiegać hiperkalcemii?

Hiperkalcemia jest stanem, który po zastosowaniu odpowiedniego leczenia może przynieść całkowitą poprawę stanu zdrowia, nawet gdy dojdzie do późnych objawów ciężkiej hiperkalcemii (zapalenie trzustki czy kamienie nerkowe). Nie oznacza to jednak, że można lekceważyć ryzyko jej wystąpienia. W celu zapobiegania temu stanowi, należy pić duże ilości wody i nie dopuszczać do odwodnienia. Trzeba też uważnie dobierać leki i suplementy – łączenie różnych suplementów zawierających wapń i do tego spożywanie sporych ilości nabiału może się skończyć hiperkalcemią. Należy regularnie kontrolować swój stan zdrowia – badać tarczycę, krew, obecność elektrolitów i witamin. Warto też ograniczać podaż wapnia w diecie, unikając jedzenia nadmiernych ilości nabiału czy zielonych warzyw. Jednocześnie systematyczna aktywność fizyczna pozwoli wesprzeć mocne kości – nie ma obaw, że wapń zostanie z nich uwolniony. Dobrze jest też rzucić palenie, gdyż ten nałóg wpływa na utratę wapnia z kości i może w pewien sposób wpłynąć na powstanie hiperkalcemii! W przypadku osób unieruchomionych lub chorych na nowotwory, należy niezwłocznie udać się do dietetyka, który ustali odpowiednią dietę i wspólnie z lekarzem opracuje plan działania, aby zapobiec hiperkalcemii. 

Referencje

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases_conditions/hic-hypercalcemia

http://www.cancer.net/navigating-cancer-care/side-effects/hypercalcemia

https://doi.org/10.3390/jcm4030414

https://doi.org/10.1016/j.metabol.2007.11.014