Choć codzienne spożywanie płynów wydaje się większości z nas odruchem naturalnym, to okazuje się, że wiele osób ma problemy z systematycznym sięganiem po wodę. Co więcej – wielu z nas cierpi na odwodnienie organizmu, choć nawet nie zdaje sobie z tego sprawy. Sprawdź, może właśnie Ciebie dotyczy ten problem i zobacz jak możesz mu przeciwdziałać!

Czym jest odwodnienie?

Ciało dorosłego człowieka składa się z wody w około 60%. Jest to wartość, która pozostaje mniej więcej taka sama, pod jednym warunkiem – że będziemy dbać o codzienne nawodnienie. Wydalanie moczu i kału, pocenie się, a nawet oddychanie to codzienne czynniki fizjologiczne, które powodują, że każdego dnia tracimy wodę. W ten sposób, zakładając, że ważący 70 kg dorosły mężczyzna ma w sobie około 42 litrów wody, codziennie ubywa mu około 2-3 litrów. To ilość, którą należy każdego dnia uzupełnić, by utrzymać prawidłową zawartość płynów w tkankach. 

Jednak w sytuacjach szczególnych wydalamy więcej wody, niż na co dzień. Do tych „Zwyczajnych” 2 litrów dochodzą kolejne mililitry, albo nawet litry, które tracimy gdy jesteśmy chorzy:

  • podczas masywnych krwotoków tracimy wodę zawartą we krwi; 
  • podczas biegunek jelita nie wchłaniają zwrotnie znajdującej się wewnątrz ich światła wody, wydalając ją w sposób gwałtowny i w dużych ilościach;
  • wymioty sprawiają, że pozbywamy się całej treści żołądkowej, wraz z wypitą uprzednio wodą;
  • podczas silnych upałów lub intensywnego wysiłku fizycznego temperatura ciała podnosi się znacząco, a zatem pocimy się bardzo obficie – to mechanizm zapobiegający przegrzaniu, powodujący ochłodzenie powłok skórnych;
  • w przypadku cukrzycy nieprawidłowy metabolizm cukrów skutkuje częstomoczem i uczuciem ciągłego pragnienia;

Pewną ciekawostką może być fakt, że w miarę starzenia się organizm odczuwa dużo mniejszą potrzebę picia wody – co nie znaczy, że potrzebuje jej dużo mniej. Seniorom bardzo często trzeba przypominać o tym, by regularnie pili napoje, ponieważ potrafią o tym zapominać! Jednym z markerów odwodnienia jest podwyższony poziom soli we krwi. W miarę upływu czasu organizm jest coraz mniej wrażliwy na te markery, co sprawia, że osoby starsze często cierpią na odwodnienie!

Oprócz wody, pozbywamy się także z ciała elektrolitów, czyli pierwiastków niezbędnych dla podtrzymywania wielu funkcji fizjologicznych. To dlatego w skrajnych przypadkach odwodnienia nie podaje się pacjentom samej wody, lecz kroplówki – z glukozą i elektrolitami. 

Jaki ubytek wody zaczyna powodować przykre objawy?

Utratę wody z ciała wyraża się w procentach masy ciała. Zakłada się, że całkowicie bez wody człowiek jest w stanie przeżyć od 4 do 7 dni. Co dzieje się z ciałem w miarę ubywania z niego wody? Nerki pracują coraz wolniej, ponieważ mają coraz mniej krwi do przefiltrowania. Wody ubywa ze wszystkich tkanek – skóry, mózgu, organów wewnętrznych. Sprawia to, że przestają one należycie pełnić swoje funkcje i spowalniają. Jednym z najgorszych rezultatów odwodnienia jest zagęszczenie się krwi, która w większości składa się z wody. Gdy krew staje się odwodniona, nie może krążyć w organizmie, co powoduje wzrost ciśnienia tętniczego i skutkuje poważnymi dolegliwościami ze strony układu krążenia. 

Brak nawodnienia organizmu w odpowiednim czasie niestety prowadzi do śmierci – długiej i bolesnej. Przy okazji tematu odwodnienia warto więc zastanowić się nad własną lekkomyślnością w użytkowaniu wody i pochylić się nad losem osób pozbawionych dostępu do wody pitnej w krajach Trzeciego Świata. 

Mówi się, że już przy 1-3% ubytku wody można zacząć odczuwać przykre dolegliwości, choć u wielu osób zaczynają się one dopiero przy odwodnieniu wynoszącym 5-6% masy ciała. Jednocześnie szacuje się, że już 10-procentowy ubytek wody z organizmu skutkuje poważnymi zmianami fizjologicznymi, nierzadko wymagającymi hospitalizacji.

Jakie są niespecyficzne objawy odwodnienia?

Kiedy czujesz pragnienie, to znak, że organizm zaczyna się odwadniać – to oczywiste. Jednak niektórzy mogą żyć wiele lat balansując na granicy odwodnienia, i wówczas ich organizm niejako adaptuje się do nowych warunków. Pojawiają się za to lekkie symptomy, które warto wziąć pod uwagę i w porę zareagować

Nieświeży oddech

Kojarzymy go często z przerostem flory bakteryjnej w jamie ustnej, i słusznie. Gdy ślinianki nie produkują właściwej ilości śliny z powodu odwodnienia, wówczas jama ustna traci osłonę antybakteryjną, gdyż ślina ma lekko antyseptyczne właściwości. Dbając o regularne nawodnienie właściwą ilością płynów możesz zmniejszyć uczucie nieświeżego oddechu w ciągu dnia

Sucha, napięta skóra

Często bywa ona też zaczerwieniona. To oczywiście efekt ubytku wody z tkanek skóry. Można łatwo sprawdzić, czy jesteś właściwie nawodniony. Wystarczy, że uszczypniesz się i sprawdzisz, czy Twoja skóra błyskawicznie powraca do swojego naturalnego kształtu, czy też przez chwilę pozostaje zniekształcona. Jeśli to drugie – to znak, że brakuje jej wody

Skurcze mięśni

Bardzo często występują one z powodu przegrzania, na przykład w trakcie intensywnego treningu czy trenowania w upale. Podczas silnego pocenia się z organizmu ubywa nie tylko woda, ale również potas czy magnez, warunkujące prawidłową pracę mięśni, co może powodować silne skurcze

Zachcianki na jedzenie

Czasem pomiędzy posiłkami może wydawać się, że mamy ochotę na coś słodkiego. Może to prawdziwa zachcianka, ale może – jedynie objaw lekkiego odwodnienia? Aby to przetestować, gdy poczujesz taką zachciankę po prostu wypij szklankę wody i sprawdź, czy nie minęła. Gdy organizm jest odwodniony, wątroba może mieć problem z uwalnianiem glikogenu do krwi, ponieważ w procesie tym zużywana jest woda. Tym samym organizm dostaje sygnał, że brakuje mu glukozy (paliwa) i potrzebuje ją uzupełnić. Tymczasem glukozy w postaci glikogenu wciąż jest dosyć w wątrobie, i takie uleganie zachciance może tylko wpłynąć źle na Twój metabolizm i powodować otyłość

Ból głowy

Gdy zaczynasz tracić wodę, jednym z najbardziej wrażliwych na jej brak organów jest Twój mózg. Objawem odwodnienia może być więc ból głowy. Oprócz wypicia szklanki wody po zaobserwowaniu go, warto dbać także o dalsze jej popijanie w ciągu dnia, co pomoże złagodzić ból

Brak koncentracji

Tak jak wyżej – gdy tracimy wodę, odczuwa to bardzo nasz mózg i odbija się to na pogorszeniu sprawności umysłowej. Możesz czuć się mniej skoncentrowany, wolniej myśleć, gorzej kojarzyć i dłużej przywoływać jakieś fakty z przeszłości, a także gorzej zapamiętywać, gdy mózg jest odwodniony

Brak pragnienia

Może być pierwszym i najbardziej oczywistym objawem odwodnienia, ale jak wspomniałem wyżej – nie musi. U osób starszych ten objaw jest bardzo osłabiony z uwagi na starzenie się organizmu, co będzie skutkowało stopniowym odwadnianiem się. 

Co Twój mocz mówi o Twoim nawodnieniu?

Prawidłowy kolor moczu to jasny, słomkowy. Gdy chodzisz do toalety rzadziej, a mocz ma coraz ciemniejszy, żółty, a nawet pomarańczowy kolor – oznacza to, że nie jest prawidłowo rozwodniony, czyli możesz mieć problem z odwodnieniem.

Jak radzić sobie z odwodnieniem?

Pierwsze objawy odwodnienia należy odwrócić oczywiście wypijając szklankę wody, najlepiej z odrobiną cukru, soli i soku z cytryny – które uzupełnią również poziom elektrolitów. Następnie taki „domowy izotonik”, ale również herbatę, wodę czy kompot możesz pić co około pół godziny przez kolejnych kilka godzin. 

W przypadku niemowląt i małych dzieci samo wypicie wody może nie wystarczyć. Mają one naturalnie większą zawartość wody w organizmie, a co za tym idzie – każdy jej procentowy ubytek powoduje u nich większe spustoszenie w organizmie, niż u dorosłego człowieka. W przypadku biegunki lub wymiotów u takich dzieci wymagana jest hospitalizacja, gdyż jest to u nich stan zagrażający życiu.

Jak dbać o to, by się nie odwodnić?

Oczywiście – pić wodę! Tylko jak to robić, gdy jest się zabieganym?

  • Miej zawsze pod ręką butelkę wody – w torebce, na biurku, podczas biegania, w samochodzie itp. Reaguj zawsze sięgając po nią, gdy tylko poczujesz pragnienie lub chęć na coś słodkiego;
  • Ustaw sobie budzik przypominający o wypiciu szklanki wody co godzinę, aby w ciągu dnia wypić około 1,5-2 litry wody. To sposób na wyrobienie w sobie pewnego nawyku;
  • Jeśli nie smakuje Ci zwykła woda mineralna, dodaj do niej plaster pomarańczy, cytryny, pij herbaty ziołowe, czy gotuj kompoty. Możesz też pić wodę gazowaną;
  • Jeśli lubisz zupy, przynajmniej jeden posiłek zastąp właśnie nimi. Możesz też popijać koktajle owocowe lub soki w ramach podwieczorku – one także świetnie uzupełniają poziom wody;

Odwodnienie może skończyć się tragicznie, ale na szczęście organizm zna prosty mechanizm pozwalający mu zapobiec – uczucie pragnienia i symptomy, które łatwo z nim powiązać. Nieprawidłowe nawodnienie organizmu nie wymaga żadnych szczególnych badań lekarskich – możesz je zdiagnozować samodzielnie, a także sam odwrócić jego skutki. Trzeba jednak pamiętać o wyrobieniu sobie nawyku częstego popijania wody – będzie on potrzebny już do końca życia!