Tkanka tłuszczowa – zbiór przydatnych informacji

W kontekście odchudzania bardzo ważne jest to, aby osoby podejmujące się redukcji masy ciała miały pełną świadomość swojego organizmu. Istotna będzie w tym przypadku nie tylko wiedza dotycząca składników pokarmowych zawartych w żywności, ale również ta dotycząca naszego ciała, zasad jego funkcjonowania i anatomii. Tkanka tłuszczowa jest dla naszych organizmów bardzo cenna, choć oczywiście tylko wtedy, gdy nie ma jej w nadmiarze. Co oprócz tego, że należy się wystrzegać jej przyrostu, powinieneś wiedzieć o tkance tłuszczowej?

Anatomiczna budowa tkanki tłuszczowej

Tłuszcz jest jednym z rodzajów tkanki łącznej luźnej, zbudowanym z adipocytów, czyli komórek tłuszczowych. Adipocyty składają się z lipidów, i w tej właśnie postaci gromadzą energię niezbędną dla organizmu do czynności życiowych. Tkanka tłuszczowa u ludzi dzieli się na dwa rodzaje:

Biała tkanka tłuszczowa

Stanowi około 20% tkanki tłuszczowej u mężczyzn i 25% u kobiet. Posiada ona receptory insulinowe, które po uwolnieniu insuliny z trzuski doprowadzają do szeregu reakcji, których skutkiem jest inaktywacja lipazy wrażliwej na działanie hormonów. W tej tkance gromadzi się także hormon adrenokortykotropowy ACTH, adrenalina oraz noradrenalina. Funkcją tkanki tłuszczowej białej jest głównie izolacja cieplna, ale również wydzielanie leptyny (hormonu sytości) oraz wyżej wymienionych hormonów. 

Brunatna tkanka tłuszczowa

Jest to przeważająca, metabolicznie aktywna tkanka tłuszczowa występująca u wszystkich ssaków. Główną jej funkcją jest termoregulacja, czyli wytwarzanie ciepła. Zawiera ona więcej mitochondriów niż tkanka biała, a także jest silniej ukrwiona. 

Z czego składa się tkanka tłuszczowa?

Istnieją różne rodzaje i lokalizacje tłuszczu w ciele człowieka (o tym poniżej). W zależności od konkretnego typu tłuszczu, może on zawierać różne struktury komórkowe. Ogólnie rzecz biorąc w skład tłuszczu wchodzą:

  • Adipocyty
  • Preadipocyty
  • Fibroblasty (zawierające kolagen)
  • Makrofagi
  • Komórki śródbłonka tworzące naczynia krwionośne

Jakie funkcje spełnia tłuszcz w ciele człowieka?

Tłuszcz gromadzi się w ciele z pożywienia, zapewniając organizmowi prawidłowe funkcjonowanie. Skrajne wychudzenie spowodowane długotrwałym głodem powoduje, że organizm jest wyniszczony i nie może normalnie funkcjonować. Oto podstawowe funkcje tłuszczu w ciele:

  • Gromadzenie rezerw energetycznych – lipidy z tkanki tłuszczowej przetwarzane są na ATP, czyli podstawowe biologiczne jednostki energii na skutek utleniania tłuszczu. Rezerwy tłuszczu powodują, że w przypadku wyczerpania się zapasu glukozy we krwi i glikogenu w mięśniach, organizm może jeszcze przez pewien czas sprawnie funkcjonować – jak długo, zależy od ilości rezerw tłuszczowych.
  • Termogeneza – tkanka tłuszczowa powoduje łatwiejsze zatrzymywanie ciepła w organizmie oraz wytwarza je w razie potrzeby.
  • Wytwarzanie hormonów – leptyny, estrogenu, rezystyny, cytokiny, adrenaliny, noradrenaliny, ACTH, adiponektyny. Utrzymanie pewnego poziomu tkanki tłuszczowej jest niezbędne dla prawidłowej gospodarki hormonalnej, jednak jej nadmiar może prowadzić do rozregulowania wydzielania ważnych hormonów. 
  • Izolacja mechaniczna – poprzez otoczenie ważnych narządów warstwą tłuszczu, są one lepiej chronione przed urazami mechanicznymi – stłuczeniami, skaleczeniami, otarciami. 

Posiadanie odpowiedniej warstwy tkanki tłuszczowej jest więc nie tylko kwestią estetyczną, ale przede wszystkim zdrowotną. Utrzymywanie jej w ryzach powinno zatem być ważne dla każdego człowieka – nie tylko dla osób, które marzą o tym, by szałowo wyglądać w sezonie letnim w bikini. 

Gdzie zlokalizowana jest tkanka tłuszczowa?

Oprócz tkanki tłuszczowej widocznej gołym okiem w szczególności u osób z nadwagą i otyłością, są jeszcze inne lokalizacje, mniej widoczne, a również bardzo istotne dla funkcjonowania organizmu:

Tłuszcz trzewny

Inaczej zwany też brzusznym, wisceralnym lub narządowym. U mężczyzn tego rodzaju tkanki jest więcej i występuje ona częściej w postaci „piwnego brzuszka”. W przypadku pań, tkanka tłuszczowa w tym obszarze jest nieco mniejsza, ponieważ jej część rozkłada się także na biodra, uda i pośladki. Jest to tłuszcz, który wypełnia wolne przestrzenie pomiędzy narządami zlokalizowanymi w jamie brzusznej. Mówi się, że nagromadzenie tłuszczu w tej sferze jest powiązane z większą śmiertelnością z różnych przyczyn.

Tłuszcz osierdziowy

Jest to rodzaj tkanki trzewnej zlokalizowanej w worku osierdziowym serca i mającym pewien wpływ na aktywność tego narządu. 

Tłuszcz podskórny

Rozkład tego typu tłuszczu jest różny w zależności od płci. U kobiet tkanka podskórna rozkłada się w pośladkach, udach, biodrach. Ten rozkład stanowi mniejsze zagrożenie dla zdrowia, aniżeli tkanka zlokalizowana w okolicach jamy brzusznej. Właśnie on jest odpowiedzialny za nadwagę i otyłość, on również jest najbardziej widocznym z tłuszczów. Gromadzi się w zasadzie na całym ciele – ramionach, udach, łydkach, twarzy, brzuchu itp. 

Tkanka tłuszczowa szpikowa

Znajduje się wewnątrz kości, w szpiku kostnym. Pod wieloma względami jest zbliżona anatomicznie do białek tkanki tłuszczowej, wciąż jednak jest to rodzaj tłuszczu, który jest stosunkowo słabo poznany. Badania wykazują, że podczas wysiłku fizycznego regulacji ulega również ten rodzaj tkanki tłuszczowej. 

Tłuszcz pozamaciczny

Nie należy go mylić z tłuszczem trzewnym, choć też jest gromadzony wokół narządów jamy brzusznej. Znajduje się on w takich narządach, które nie powinny prawie wcale zawierać tłuszczu – mięśniach, sercu, wątrobie, trzustce. 

Czym jest otyłość i jak ją leczyć?

Otyłość jest stanem, w którym odnotowuje się na podstawie różnych wskaźników (masa ciała, BMI, WHR) nadmierną ilość tkanki tłuszczowej. Sporą rolę w otyłości może odgrywać genetyka. Niektóre populacje mają tak zwany „gen oszczędny”, który powoduje zwiększenie wydajności energetycznej ciała pomimo niedostatku energii z zewnątrz. Inaczej mówiąc – niektóre populacje będą bardziej odporne na długotrwałe głodzenie, ponieważ ich geny powodują, że w czasie głodu tłuszcz będzie bardziej oszczędnie wydatkowany. Głównym powodem otyłości jest jednak nadmierna podaż kalorii, czyli przejadanie się, głównie produktami wysokotłuszczowymi lub o dużej zawartości węglowodanów. 

Leczenie otyłości jest zależne od stanu zdrowia pacjenta, ale również od stopnia otyłości. W przypadku otyłości olbrzymiej leczenie dietą i ćwiczeniami fizycznymi poprzedza się operacją bariatryczną polegająca na zmniejszeniu żołądka, co przekłada się na korzystniejsze efekty odchudzania. Wysiłek fizyczny zwiększa wydatkowanie zgromadzonej w tkance tłuszczowej energii, zaś ograniczenie podaży kalorii powoduje, że nie odkłada się ona w postaci tkanki tłuszczowej, co sprawia, że tkanka tłuszczowa ulega redukcji. 

Jak nadmiar tłuszczu trzewnego wpływa na kondycję organizmu?

Gdy organy wewnętrzne, w tym naczynia krwionośne, otoczone są zbyt duża ilością tłuszczu trzewnego, może dochodzić do różnych nieprawidłowości. Są one uciskane przez tłuszcz, więc gorzej funkcjonują, dotyczy to również naczyń krwionośnej. Upośledzona może być wtedy na przykład sprawność seksualna mężczyzn, ponieważ narząd rozrodczy nie może być właściwie ukrwiony, więc nie dochodzi do pełnej erekcji. Dodatkowo nadmiar tłuszczu na brzuchu obciąża kręgosłup, zmuszony do większego wysiłku. Jakby tego było mało, tłuszcz wisceralny ma silny związek z metabolizmem glukozy i insuliny, oraz z nadciśnieniem i podwyższonym cholesterolem. W przypadku osób z nadwagą i otyłością, oporność na insulinę jest większa, nawet gdy nie cierpi się na cukrzycę. 

Podsumowując, nie da się ukryć, że nadwaga i otyłość jest problemem natury estetycznej. Jednak powinniśmy dbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała również dla własnego zdrowia i kondycji. Nadmiar masy ciała skutecznie upośledza nasze czynności życiowe. Oprócz regularnego ważenia się i mierzenia fałdów skórnych warto również robić analizę składu ciała pokazującą procentową zawartość tkanki tłuszczowej. Niech to ona będzie wyznacznikiem tego, czy nasza masa ciała jest prawidłowa – czas osoby względnie szczupłe mogą cierpieć na otyłość typu wisceralnego, co również pogarsza kondycję ich organizmu.