Perforacja przewodu pokarmowego – co to takiego?

Przełyk, żołądek, jelita, a nawet pęcherzyk żółciowy każdego dnia narażone są na działanie bardzo różnych substancji, które przez nie przechodzą. Zbudowane są z bardzo mocnych tkanek, odpornych na wiele różnych urazów mechanicznych czy chemicznych, jednak nie niezniszczalnych. Zadaniem przewodu pokarmowego jest między innymi fizyczne oddzielanie jego treści od wnętrza jamy otrzewnowej. Może jednak dojść do otwarcia się przewodu pokarmowego i wylania jego zawartości do wnętrza otrzewnej, na skutek perforacji ściany przewodu pokarmowego.

Co to jest perforacja przewodu pokarmowego?

Na całej długości przewód pokarmowy złożony jest z warstwy mięśniówki i różnych rodzajów tkanki łącznej, które zapewniają mu odpowiednią przepuszczalność i sprawność motoryczną. Jest on zabezpieczony przed szkodliwym działaniem kwaśnych soków żołądkowych rożnymi mechanizmami. Zdarza się jednak, że mniej lub bardziej świadomie człowiek wyrządza sobie krzywdę i dochodzi do przerwania ciągłości tych wszystkich warstw.

Nazywamy to perforacją – czyli dziurą zrobioną na wylot, przez wszystkie tkanki wchodzące w skład przełyku, żołądka, jelit czy pęcherzyka żółciowego. To sprawia, że cała zawartość przewodu pokarmowego wydostaje się na zewnątrz i trafia do jamy otrzewnowej, co stanowi bardzo poważne zagrożenie dla życia i wymaga hospitalizacji.

Co może być przyczyną perforacji?

Aż 70% wszystkich perforacji to skutek zaawansowanych, nieleczonych wrzodów. Te powodowane są przez różne czynniki, często nakładające się na siebie wzajemnie – zakażenie H.pylori, stres, osłabienie wyściółki żołądka lub jelit. Do perforacji może dojść również na skutek innych schorzeń lub urazów.

Przyczyny mogą być różne w zależności od miejsca perforacji. 

  • W przełyku może dojść do niego na skutek zespołu Boerhaavego (pęknięcie przełyku), raka przełyku, oparzenia chemicznego, czy na skutek nieprawidłowo przeprowadzonych zabiegów endoskopowych. 
  • W żołądku i dwunastnicy zwykle perforacja następuje na skutek urazów (rany kłute, postrzałowe), czy na skutek postępu raka żołądka lub wrzodów.
  • W jelicie cienkim oprócz urazów mechanicznych dziura może zrobić się w postępie choroby Leśniowskiego-Crohna, w uchyłku Meckela, w durze brzusznym, czy w efekcie martwicy jako skutku zatoru lub zakrzepu, albo ostrego zapalenia jelit. 
  • W jelicie grubym na skutek zapalenia wyrostka robaczkowego i jego pęknięcia, zakrzepu lub zatoru naczyń krezkowych, popromiennego zapalenia jelit, raka jelita grubego, zapalenia uchyłków, skrętu jelita.

Jakie są objawy perforacji?

Perforację jelita trudno przegapić – pacjenci porównują ból, który jej towarzyszy do nagłego pchnięcia nożem w brzuch. Z początku ból jest ograniczony do jednego obszaru, potem rozlewa się, może nawet dojść do wstrząsu. Rzecz w tym, że może ona się pojawić na skutek zaniedbanych chorób, o których wspomniałem wyżej. Dlatego nie wolno bagatelizować kwestii takich jak dieta czy leczenie chorób jelit, ponieważ mogą one mieć nawet śmiertelne konsekwencje. 

Dlaczego? Ponieważ to, co przepływa przez przewód pokarmowy może być toksyczne dla naszego organizmu, jeśli znajdzie się w jamie otrzewnej. To na przykład bakterie, sok żołądkowy o kwaśnym pH, niestrawione resztki, uformowany do wydalenia kał. W perforacji żołądka i jelit w badaniu diagnostycznym widoczny jest wolny gaz pod przeponą. Dochodzi do obrony mięśniowej oraz innych objawów w obrębie brzucha – jest on wzdęty i twardy jak deska. W objawach perforacji przełyku występują trudności z przełykaniem, wymiotowanie krwią, odma śródpiersiowa i podskórna, silny ból w klatce piersiowej. 

Oprócz tych oczywistych objawów może dojść do gorączki, dreszczy, nudności, wymioty, zmęczenia, duszności, zawrotów głowy, przyspieszonej akcji serca.

Jak diagnozuje się perforację przewodu pokarmowego?

Pierwszym badaniem diagnostycznym, jakie wykona lekarz na SOR, gdzie należy się udać w przypadku podejrzenia perforacji, jest prześwietlenie jamy brzusznej i klatki piersiowej. Pozwoli to ocenić, czy w jamie brzusznej nie ma niepożądanego powietrza. Może być przydatna również tomografia komputerowa w celu dokładnego określenia zmian perforacyjnych. 

Dodatkowo lekarz może zlecić morfologię w celu rozpoznania stanu zapalnego i oceny stopnia utraty krwi. Zechce również zlecić dalsze badania w celu sprawdzenia czynności nerek i wątroby oraz sprawdzenia poziomu elektrolitów. 

Powikłania – dlaczego należy natychmiast udać się do lekarza?

Zawartość przewodu pokarmowego wydostająca się do jamy brzusznej może narobić wielu kłopotów, w zależności od tego, co się w niej znajduje, jak bardzo jest toksyczna i dokąd zdąży się rozprzestrzenić. Wskutek tego może dojść do:

  • Posocznicy (sepsy) – uogólnionego zakażenia bakteryjnego krwi
  • Krwawienia
  • Ropni jamy brzusznej
  • Zakażenia rany
  • Martwicy jelita

Jak się leczy ten stan?

Przede wszystkim najważniejsze jest wyeliminowanie przyczyny, czyli zaszycie dziury w przewodzie pokarmowym. Należy również opłukać jamę brzuszną i usunąć z niej wszystkie niepożądane substancje. Może okazać się konieczne żywienie pozajelitowe przez jakiś czas, zwykle konieczna jest także antybiotykoterapia oraz stosowanie innych środków farmaceutycznych niezbędnych do poprawy stanu zdrowia pacjenta.

Jak sobie pomóc?

Przede wszystkim nie możesz dopuścić do wytworzenia się dziury w przewodzie pokarmowym, gdyż jest ona stanem śmiertelnie niebezpiecznym. Nie bagatelizuj więc swoich dolegliwości jelitowych. Badaj się systematycznie, a jeśli otrzymasz diagnozę choroby jelitowej – poddaj się leczeniu oraz stosuj odpowiednią dietę zapobiegającą pogarszaniu się Twojego stanu. Nie dopuszczaj do powstawania wrzodów na skutek picia, palenia, stresu czy niewłaściwej diety i daj sobie czas, by całkowicie zaleczyć ewentualne istniejące już nadżerki. W przypadku urazu jamy brzusznej lub wystąpienia podejrzenia zapalenia wyrostka robaczkowego nie zwlekaj – udaj się natychmiast do szpitala!