Kiedy może zagrozić Ci sepsa?

Kiedy może zagrozić Ci sepsa?

Sporo się słyszy o gwałtownych przypadkach sepsy, w których pacjent ledwo uszedł z życiem, ale tak naprawdę mało kto orientuje się, czym ona właściwie jest. Pamiętaj, że w kwestiach związanych ze zdrowiem im większa jest Twoja świadomość różnych zagrożeń, tym wyższy poziom Twojego bezpieczeństwa, bo wiesz, jak należy zareagować i na jakie symptomy zwracać uwagę! Dlatego właśnie powinieneś jak najwięcej wiedzieć o sepsie. 

Czy sepsa to choroba?

Co to jest sepsa? Sepsa (posocznica) to niewłaściwa reakcja organizmu na infekcje drobnoustrojowe, która może doprowadzić do bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta. Reakcja układu odpornościowego na czynnik zakaźny powoduje uogólniony stan zapalny całego organizmu. Sama sepsa nie jest jednostką chorobową, a jedynie stanem wymagającym nagłej interwencji lekarskiej. 

Jaki jest mechanizm sepsy?

Sepsa rozwija się na wielu płaszczyznach, na poziomie tkankowym i komórkowym. Wiele zależy od czynnika, który ją wywołał, stanu pacjenta oraz innych czynników. W uogólnionej reakcji zapalnej będącej odpowiedzią na kontakt z patogenem, bierze udział wiele cytokin i chemokin.

Reakcja zapalna występuje na skutek szerzenia się rozwoju toksy lub antygenów prozapalnych po organizmie. W wyniku rozwoju posocznicy może dojść do zmian narządowych, z niewydolnością organów włącznie. Najczęstszym powikłaniem jest jednak wstrząs septyczny. 

Czym jest wstrząs septyczny?

Wstrząs septyczny jest wynikiem wyczerpania się mechanizmów kompensacyjnych pacjenta, który ma sepsę. Na skutek wstrząsu dochodzi do wzmożonej syntezy tlenku azotu w naczyniach krwionośnych, przez co ciśnienie krwi spada w sposób gwałtowny i jest oporne na leczenie standardowymi procedurami. Statystyki zgonów od wielu lat są w jego przypadku na podobnym poziomie 40%.

Jak można dostać sepsy?

Układ odpornościowy ma za zadanie walczyć z drobnoustrojami, które pomimo wielu barier chemicznych i tak wnikną do organizmu. Z większością bakterii czy wirusów organizm świetnie radzi sobie sam, i nawet nie odczuwamy toczącej się wewnątrz nas walki.

Niektóre jednak występują w zbyt dużej ilości i wdzierają się do organizmu, wywołując tam choroby. Można powiedzieć, że sepsa jest niejako powikłaniem po źle leczonych lub nieleczonych stanach zapalnych organizmu, a głównie:

• Zapalenia płuc
• Infekcje jamy brzusznej
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• Stany zapalne układu moczowego
• U osób predysponowanych sepsę może wywołać praktycznie każda inna infekcja

Sepsa najczęściej przytrafia się na oddziałach intensywnej terapii, i główną przyczyną są tak zwane bakterie potencjalnie chorobotwórcze – czyli te, które poza szpitalem raczej nie zrobią pacjentowi krzywdy. Są to na przykład: Acinetobacter baumannii, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureus. 

Dlaczego do sepsy najczęściej dochodzi w szpitalach?

Obecnie sepsa stanowi bardzo poważny problem wielu szpitali na całym świecie. Pacjenci leczeni są na wieloosobowych oddziałach, i pomimo zachowania procedur higienicznych, bardzo często są narażeni na doświadczanie inwazyjnych procedur medycznych.

Oprócz tego osoby przebywające na intensywnej terapii mają obniżoną odporność i są w gorszej kondycji, co sprawia, że są bardziej podatne na zakażenia. Jednak do zakażeń organizmu dochodzi również w dużych skupiskach ludzkich, takich jak żłobki, więzienia, koszary. 

Czynniki ryzyka mogące spowodować sepsę w warunkach szpitalnych, to między innymi:

• Iniekcje
• Cewnikowanie
• Wszczepianie różnych urządzeń oraz protez
• Respirator
• Żywienie pozajelitowe
• Przetaczanie płynów ustrojowych
• Odleżyny, rany

Jak diagnozuje się sepsę?

Dawniej opierano diagnozę sepsy na stwierdzeniu we krwi bakterii, czyli stanu zwanego bakteriemią. Dziś jednak obecność bakterii we krwi nie jest konieczna do postawienia diagnozy, choć rzeczywiście pacjenci z bakteriemią stanowią większość przypadków.

Do niedawna diagnozowano sepsę na podstawie objawów SIRS, czyli zespołu ogólnoustrojowej reakcji zapalnej. Obecnie jednak uważa się, że te objawy są nieswoiste, a zatem niewystarczające i ważniejsza jest ocena stopnia niewydolności narządowej, a mianowicie:

• W układzie nerwowym – objawy encefalopatii, wegetatywne, zaburzenia świadomości
• W układzie oddechowym – m.in. zespół ostrej niewydolności oddechowej
• W układzie krążenia – ostra niewydolność krążenia, niedociśnienie tętnicze
• W układzie moczowym – ostra niewydolność nerek, niska diureza, podwyższona kreatynina w surowicy
• W układzie pokarmowym – ostra niewydolność wątroby, żółtaczka, podwyższona bilirubina; zapalenie jelit, ostre zapalenie trzustki, zapalenie otrzewnej, niedrożność jelit
• Zaburzenia hematologiczne i metaboliczne

Rezultatem niewydolności narządowej jest zespół niewydolności wielonarządowej, co wynika bezpośrednio z „błędnego koła”, jakie zataczają dysfunkcje. Upośledzenie pracy jednego narządu zaburza pracę drugiego, przez co ten drugi wpływa niekorzystnie na pierwszy. 

Do rozpoznania konieczne jest potwierdzenie choroby w skali SOFA, a następnie badania mikrobiologiczne nastawione na potwierdzenie obecności konkretnego patogenu. Próbki pobiera się z płynu mózgowo-rdzeniowego, moczu, dróg oddechowych, z ran i innych miejsc. 

Jak objawia się sepsa?

Aby zdiagnozować sepsę, konieczne jest wystąpienie przynajmniej dwóch z wymienionych objawów:

• Powyżej 90 uderzeń serca na minutę
• Temperatura ciała <36°C lub >38°C
• Powyżej 20 oddechów spontanicznych na minutę
• Powyżej 4000 komórek leukocytów we krwi na milimetr sześcienny
• Objawy konkretnego stanu zapalnego, który jest przyczyną sepsy, np. zapalenia opon mózgowych

Jak można leczyć sepsę?

Podstawą leczenia jest oczywiście antybiotykoterapia, która ma na celu zlikwidowanie patogenu chorobotwórczego, który doprowadził do zakażenia.

Oprócz tego usuwa się ogniska zakażenia, na przykład usuwa masy martwicze lub drenuje ropnie. Rokowania są lepsze, jeśli szybko zidentyfikuje się konkretny czynnik zakażenia, usunie jego ognisko oraz poda celowany antybiotyk. Do tego konieczna jest hospitalizacja. 

Ważnym elementem leczenia jest płynoterapia, czyli nawadnianie chorego, oraz stosowanie leków obkurczających naczynia, gdy doszło do wstrząsu septycznego. Oprócz wyżej wspomnianych metod, należy też reagować objawowo na symptomy, jakie daje sepsa, stosując kortykoidy, aktywowane białko C, czy preparaty krwiopochodne.

Stosowanie ich zależy oczywiście od stanu pacjenta, postępów leczenia, i od wskazań lekarza prowadzącego. 

Może dojść do konieczności zastosowania sztucznej wentylacji płuc, czy żywienia dojelitowego w ciężkich przypadkach. Średni czas leczenia sepsy wynosi około 19 dni. 

Czy można uniknąć sepsy?

Z pewnością profilaktyka sepsy powinna polegać na niedopuszczaniu do zakażenia, głównie bakteryjnego, które odpowiada za około 75% przypadków posocznicy. Dlatego tak ważne jest, aby:

• Unikać wyziębiania organizmu – wychłodzony słabiej się broni
• Unikać częstego leczenia wszystkiego antybiotykami – aby organizm nie stał się na nie oporny
• Dbać o higienę osobistą
• Szczególnie dbać o higienę ran, wkłuć, miejsc tatuowanych i przekłuwanych, stomii, przetok, odleżyn. Tu konieczne jest stosowanie antyseptyki za każdym razem, częste zmienianie opatrunków, dbanie o to, by stan ran nie pogarszał się, unikanie kontaktu rany z brudnymi miejscami
• Szybka reakcja w przypadku zranienia, czy jakichkolwiek objawów stanu zapalnego – im wcześniej zostanie rozpoznane zapalenie, tym łatwiej je wyleczyć antybiotykami bez konieczności hospitalizacji i ryzykowania sepsą

Czy mogą być powikłania po sepsie?

Część pacjentów nie przeżywa sepsy, ale niektórym udaje się w pełni wrócić do zdrowia. Jest jednak pewna grupa (nawet 50%) pacjentów, którzy wyleczyli sepsę, ale wciąż dotkliwie odczuwają jej skutki w postaci:

• Bezsenności
• Bóli mięśni i stawów
• Pogorszenia koncentracji
• Zmęczenia
• Obniżenia zdolności poznawczych
• Uszkodzenia narządów

Sepsa to bardzo poważne zagrożenie dla życia, które może dotknąć każdego człowieka. Nawet pozornie niegroźne zapalenie pęcherza może doprowadzić do infekcji ogólnoustrojowej, jeśli zostanie zlekceważone lub nieodpowiednio leczone.

Nie ryzykuj – udaj się do lekarza, gdy odczuwasz jakiekolwiek symptomy stanu zapalnego, bo jego powikłaniem może być sepsa – śmiertelnie groźna!