Wysypka na ciele może bardzo wiele powiedzieć o konkretnej toczącej się w organizmie chorobie. Ślady na skórze są bardzo ważnym elementem diagnostyki wielu chorób, zarówno zakaźnych, jak i przewlekłych, ale także alergii, chorób autoimmunologicznych, metabolicznych, czy reakcji na substancje chemiczne. Umiejętność rozróżnienia rodzaju wysypki może być bardzo przydatna. 

Co to jest wysypka?

Czym jest wysypka? Wysypka to reakcja skórna wywołana różnymi czynnikami: zakaźnymi, metabolicznymi czy alergicznymi. Może ona mieć postać plam, grudek lub pęcherzyków, występować na całym ciele lub w skupiskach na konkretnym obszarze. Najczęściej są to zaczerwienienia, krostki, plamki, grudki lub pęcherze, które mogą swędzieć, boleć lub nie powodować żadnych objawów czuciowych. Z uwagi na to, że istnieje wiele przyczyn i rodzajów wysypek, przydatna jest znajomość tych najważniejszych. 

Ukąszenie pchły

Pchły kocie i psie bytują na zwierzętach, ale mogą przechodzić na ludzi i kąsać ich. Dużo większym zagrożeniem są jednak pchły ludzkie, które bytują na ciele człowieka i bardzo szybko się rozmnażają, żywiąc się przy tym jego krwią. Ukąszenie pchły pozostawia bardzo malutką zaczerwienioną grudkę, często otoczoną białą obwódką. Nie powoduje puchnięcia, lecz zaczerwienienie i uporczywe swędzenie. Jest ono najbardziej przykre dla osób wrażliwych na ukąszenia pcheł – wtedy ukąszenie może utrzymywać się na skórze nawet do 5 dni. Objawy pojawiają się zaraz po ukąszeniu i najczęściej występują w skupiskach – na przykład na podudziach. 

Rumień zakaźny

W przypadku dzieci wysypka występuje znacznie częściej niż u dorosłych. Objawia się zaczerwienieniem na obu policzkach, a także wysypką o wyglądzie „koronki” (wysypka girlandowata) stającą się bardziej jaskrawą po kąpieli, na górnej części ciała i nogach. Dodatkowe objawy to zmęczenie, ból gardła, niewielka gorączka, biegunki, nudności, katar. Do zakażenia dochodzi na skutek infekcji parwowirusem B9 przenoszonego drogą kropelkową lub przez zakażone wirusem preparaty krwi lub osocza. W 50% choroba ma przebieg bezobjawowy i ustępuje samoistnie, dając choremu dożywotnią odporność. 

Trądzik różowaty

To choroba przewlekła wywoływana przez bakterie, która może zaostrzać się pod wpływem różnych czynników: diety, stresu, alkoholu, bakterii Helicobacter pylori w jelitach. Skóra na twarzy staje się czerwona, wrażliwa i wysuszona, pojawiają się na niej czerwone grudkowate wypryski, które zanikają, by za jakiś czas pojawić się w innym miejscu. Trądzik różowaty w przeciwieństwie do trądziku młodzieńczego występuje w wieku dorosłym między innymi na skutek zaburzeń gospodarki hormonalnej, ale również pod wpływem czynników genetycznych i środowiskowych. Leczenie polega na bezwzględnej higienie w połączeniu ze stosowaniem antybiotyków w postaci tetracyklin na zmienione chorobowo miejsca. Wskazana jest również zmiana trybu życia – odstawienie używek, lżejsza dieta. 

Liszajec zakaźny

To poważna, zakaźna choroba skóry, którą powodują bakterie gronkowca złocistego lub paciorkowca z grupy B albo obydwu tych bakterii. Można się nim zarazić poprzez dotyk osoby chorej. Często chorują na przykład dzieci w żłobkach i przedszkolach. Zmiany skórne pojawiają się najczęściej w okolicy ust, nosa i wokół paznokci. Mają postać pęcherzykowatej wysypki, która pęka i pozostawia żółte strupy. Leczy się go najczęściej poprzez antybiotykoterapię. 

Liszajec obrączkowy

Najczęściej lokalizuje się na tułowiu, narządach płciowych oraz na nogach, i ma postać płaskich, swędzących wysypek z charakterystyczną obręczą. Najbardziej prawdopodobną przyczyną powstawania tego liszaja jest osłabienie układu odpornościowego i procesu autoimmunologiczne. W leczeniu najczęściej stosuje się kortykosteroidy i leki przeciwświądowe. 

Kontaktowe zapalenie skóry

Występuje u alergików zawsze w miejscu, w którym skóra miała kontakt z alergenem. Może mieć postać pęcherzy, zaczerwienienia lub łuszczenia się skóry, ma wyraźne granice. Może pojawić się nawet do kilku dni po kontakcie z alergenem. Skóra jest swędząca i podrażniona. W leczeniu stosuje się glikokortykosteroidy i leki przeciwhistaminowe. 

Wyprysk alergiczny

Ma postać grudki wysiękowej i pęcherzyka, może też przypominać poparzenie. Zwykle ograniczony jest do miejsca zadziałania alergenu. Zmiany skórne zwykle ustępują bez śladu pod wpływem leczenia. 

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (choroba bostońska)

Najczęściej pojawia się u małych dzieci. Pojawiają się czerwone, bolesne pęcherze – w jamie ustnej na przełyku i dziąsłach, a także płaskie czerwone plamy na podeszwach stóp i wewnętrznej stronie dłoni, czasem również na pośladkach i w okolicach narządów płciowych. Chorobie może towarzyszyć gorączka oraz herpangina objawiająca się bólem gardła. Przyczyną choroby jest zakażenie enterowirusami, najczęściej dochodzi do niego w przedszkolach i szkołach. Najczęściej ustępuje samoistnie, w rzadkich przypadkach ma cięższy przebieg.

Pieluszkowe zapalenie skóry

To stan zapalny skóry wywoływany odparzeniami w wyniku noszenia pieluch (może występować u niemowląt, ale również u osób w podeszłym wieku, leżących). Przyczyn może być wiele: uczulenie, zasadowe pH moczu, biegunki, niewłaściwa higiena, nadmierne pocieranie skóry przez pieluszkę. Skóra jest zaczerwieniona, wilgotna i podrażniona, a także bolesna. W leczeniu stosuje się najczęściej antybiotyki i leki przeciwhistaminowe, a także leki uszczelniające naczynia. Ważne jest, aby zlokalizować problem i zlikwidować go. Konieczne jest częstsze zmienianie pieluch, wietrzenie skóry, stosowanie kremów i zasypek przeciw odparzeniom. 

Egzema

Jest ostrym lub przewlekłym stanem zapalnym skóry, który może wystąpić w każdym wieku i mieć różną przyczynę – alergeny zewnętrzne lub czynniki wewnątrzustrojowe. Objawia się wysuszeniem skóry, jej świądem i pękaniem, które może prowadzić do powstawania ran. W leczeniu ważnym elementem jest profilaktyka. 

Łuszczyca

To przewlekła choroba autoimmunologiczna, objawiająca się występowaniem odgraniczonych, łuszczących się srebrzystych plam. Może mieć charakter swędzący lub bezobjawowy. Wymaga leczenia w celu uzyskania jak najdłuższych okresów remisji. 

Ospa wietrzna

To choroba zakaźna, która pozostaje zaraźliwa dopóki nie poznikają wszystkie pęcherze. Najczęściej przytrafia się u dzieci w wieku przedszkolnym. Wysypka ma postać czerwonych, bardzo swędzących krostek, do których dochodzi jeszcze gorączka i bóle mięśni i bóle gardła oraz utrata apetytu. Krostki mają charakter pęcherzy wypełnionych płynem – ich rozdrapywanie może prowadzić do powstawania blizn. W przypadku ospy wietrznej przebiegającej bez powikłań stosuje się leczenie objawowe – przeciwbólowe, przeciwświądowe i przeciwgorączkowe. 

Toczeń rumieniowaty układow

To choroba autoimmunologiczna, w której występuje charakterystyczny rumień na twarzy w kształcie motyla, ale atakuje ona nie tyle skórę, co inne narządy. 

Półpasiec

Może być powikłaniem po ospie wietrznej. Jego wysypka przypomina czerwone grudki wypełnione płynem w bardzo dużych skupiskach. Mogą one układać się w linie na tułowiu, ale również w innych częściach ciała. 

Cellulitis

To stan zapalny skóry wywołany przez przedostanie się bakterii lub grzybów do rany. Skóra staje się zaczerwieniona, bolesna i obrzęknięta, a także gorąca w dotyku. Jeśli cellulitis przebiega z gorączką i dreszczami, konieczna jest pomoc lekarska, ponieważ może to być oznaka groźnej infekcji. 

Alergia na leki

Wysypka w takim wypadku następuje po zażyciu danego leku, ma postać łagodnych, czerwonych kropek łączących się na ciele, nawet lekko swędzących. W przypadku ciężkiej alergii na leki może dojść do stanu zagrażającego życiu – kołatania serca, trudności w oddychaniu, gorączki i innych. Ten stan wymaga odstawienia leku i interwencji lekarskiej. 

Świerzb

To choroba zakaźna wywoływana przez roztocza poprzez kontakt z chorą osobą. Objawy mogą pojawić się nawet 4-6 tygodni po zakażeniu. Wysypka jest wówczas wyjątkowo swędząca, pojawiają się zaczerwienienia, krostki, a nawet dziury w skórze, a także wypukłe białe lub cieliste linie. Świerzb należy bezwzględnie leczyć – jest nie tylko wyjątkowo uciążliwy, ale też mocno zakaźny. 

Odra

Wywołuje ją bardzo szybko rozprzestrzeniający się paramyxowirus, drogą kropelkową. Najczęściej występuje u dzieci w wieku przedszkolnym. Początkowo jej objawy są niespecyficzne: gorączka, kaszel, nieżyt nosa, zapalenie spojówek – wtedy wirus jest najbardziej groźny. Potem pojawia się bardzo drobna wysypka, początkowo zaczynająca się za uszami i w okolicach twarzy, a z czasem przechodząca nawet na tułów. Mogą się również pojawić drobne krostki w jamie ustnej. W tym czasie dochodzi do pogorszenia stanu pacjenta i podwyższenia gorączki do około 40 stopni. Niestety odra może zostawić bardzo groźne powikłania w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu czy rdzenia kręgowego, które mogą zakończyć się śmiercią. Dlatego w Polsce szczepienie na odrę jest obowiązkowe w 13-15 miesiącu oraz 6 roku życia dziecka. 

Ukąszenie kleszcza

Może spowodować przeniesienie choroby zwanej boreliozą, której diagnostyka i przebieg są bardzo skomplikowane. Kleszcza można „złapać” podczas wycieczek po lesie w okresie od wiosny do późnej jesieni, dlatego tak ważne jest odpowiednie zabezpieczanie się przed nimi. Kleszcz zanim wkłuje się w ciało, szuka na nim odpowiedniego miejsca, co daje sporą szansę, że unikniemy ukąszenia, go po wycieczce do lasu dokładnie obejrzymy ciało i włosy. Samo ukąszenie jest zupełnie bezbolesne, a wczepiony kleszcz może znajdować się w ciele przez wiele dni zanim samoistnie odpadnie. Po ukąszeniu może pojawić się rumień wędrujący z centralnym przejaśnieniem, który może być oznaką początkowej boreliozy. Dlatego tak ważna jest po pierwsze profilaktyka, po drugie oglądanie skóry po wyprawie do lasu, i po trzecie – jak najszybsze wyciągnięcie kleszcza przy pomocy kleszczołapki lub pompki – każdy powinien mieć ją w swojej apteczce w domu. Używanie pęsety nie jest dobrym pomysłem, bo można uszkodzić kleszcza i zostawić jego główkę w środku. Po ukąszeniu należy dokładnie obserwować miejsce ugryzienia i w razie wystąpienia rumienia natychmiast udać się do lekarza.

Wyprysk łojotokowy

Pojawia się u osób mających cerę tłustą, najczęściej w okolicach owłosionej skóry głowy i twarzy. Skóra jest zaczerwieniona, łuszczy się, i pojawiają się na niej żółtawe, nieestetyczne strupy. Idzie to w parze ze świądem i może prowadzić do wyłysienia. Ten rodzaj wyprysku leczy się najczęściej lekami przeciwgrzybicznymi, przy jednoczesnym maksymalnym utrzymaniu skóry w czystości, przy użyciu specjalnych środków myjących i odkażających. 

Szkarlatyna

Powszechna choroba bakteryjna u dzieci rozprzestrzeniająca się drogą kropelkową. Chorują głównie dzieci, ale zdarza się również u osób dorosłych i jej przechorowanie nie daje gwarancji odporności na przyszłość. Charakteryzuje się wysypką na całym ciele przypominającą kropki powstałe po przyłożeniu szczotki ryżowej i malinowym kolorem języka pokrytym białym nalotem. . Pojawia się także rumień na twarzy omijający okolice ust, a w pachwinach powstają ciemnoróżowe linie, tak zwane linie Pastii spowodowane kruszejącymi naczyniami krwionośnymi. Oprócz tego występują bóle głowy, brzucha, gardła, wysoka gorączka oraz wymioty i nudności. 

Choroba Kawasaki

To stan zapalny naczyń krwionośnych, który najczęściej występuje u dzieci poniżej 5 roku życia. Częściej chorują mali Azjaci. Gardło i jama ustna mają intensywnie czerwony kolor, a wysypka przypomina odrę lub szkarlatynę. Skóra dłoni i stóp jest napięta, lśniąca i czerwona. Stan ten wymaga hospitalizacji w trybie pilnym. 

Wysypki skórne same w sobie zazwyczaj nie stanowią poważnego zagrożenia. Czasem mogą swędzieć i wywoływać dyskomfort. Mimo to w większości przypadków wymagają konsultacji lekarskiej, ponieważ są one jednym z wielu poważnych objawów różnych chorób – w tym zakaźnych. Umiejętność rozpoznania wysypki i towarzyszących jej objawów chorobowych może przydać się na co dzień, również w opiece nad dziećmi.