W kontekście cukrzycy i insulinooporności jednymi z najważniejszych pojęć są hiperglikemia i hipoglikemia. 

Hiperglikemia to podwyższony poziom glukozy we krwi.

Hipoglikemia to obniżony poziom glukozy we krwi. 

Kiedy można mieć do czynienia ze zbyt niskim poziomem cukru we krwi i czym to grozi?

Jak działa glukoza i insulina?

Glukoza jest podstawowym paliwem energetycznym naszego organizmu. Oznacza to, że w szlakach metabolicznych jest wykorzystywana do różnych przemian, których celem jest wytwarzanie ATP, czyli nośników energii cieplnej. 

Kiedy spożywamy pokarm, który zwykle jest mieszaniną białek, węglowodanów i tłuszczów, zawarte w nim cukry są rozkładane do najmniejszych cząsteczek, czyli glukozy i w tej postaci wchłaniane do krwioobiegu. Na skutek obecności glukozy we krwi, automatycznie z trzustki uwalnia się pewna ilość insuliny – u zdrowych ludzi dokładnie taka, jaka jest potrzebna dla zneutralizowania działania glukozy.

Dzięki insulinie glukoza zostaje doprowadzona do komórek całego ciała, a jej ewentualny nadmiar zmagazynowany w postaci glikogenu mięśniowego i wątrobowego lub tłuszczu. Insulina jest więc hormonem ściśle sprzężonym z obecnością, i konkretnymi ilościami glukozy we krwi. 

Na czym polega cukrzyca?

W przypadku cukrzycy trzustka nie wydziela odpowiednich ilości insuliny. Oznacza to, że należy bądź to ograniczać podaż cukrów prostych we krwi za pomocą diety, bądź neutralizować działanie glukozy zastrzykami z insuliny.

Niestety, ta choroba jest o tyle uciążliwa, że wymaga ciągłego kontrolowania poziomu cukru we krwi, uważania na to, co ląduje na talerzu, a także odpowiedniego wydatkowania energii w postaci sportu czy innych aktywności fizycznych. Zarówno nadmiar, jak i niedobór glukozy we krwi są stanami zagrażającymi zdrowiu, a nawet życiu.

Kiedy pojawia się Hipoglikemia?

Jest to stan, w którym cukru we krwi jest zbyt mało w stosunku do zapotrzebowania.

Organizm nie ma skąd czerpać koniecznej energii, i niestety nie czerpie jej z zapasów tłuszczu. Hipoglikemia nie pojawia się na skutek spożywania posiłków z małą ilością cukrów – na przykład jajecznicy na maśle. Może jednak wystąpić w innych sytuacjach:

  • Gdy od ostatniego posiłku minęło dużo czasu i cukier we krwi się „zużył”
  • Gdy ostatnim posiłkiem był produkt bardzo bogaty w cukier – nagły, obfity wyrzut insuliny powoduje szybkie obniżenie poziomu glukozy we krwi
  • Na skutek intensywnego, długotrwałego wysiłku fizycznego – również wtedy zapasy energii szybko się wyczerpują
  • Przez zbyt skąpy posiłek
  • Przez przyjmowanie niektórych leków
  • Przez zastrzyk ze zbyt dużą dawką insuliny w stosunku do aktualnego zapotrzebowania
  • Przez przyjmowanie niektórych leków razem z alkoholem

Jak szybko następuje hipoglikemia?

Jest to proces bardzo gwałtowny i trzeba na niego reagować szybko. Spadek cukru we krwi jest procesem bezbolesnym i dopóki ta wartość nie zejdzie poniżej 70 mg/dL, to trudno go przewidzieć.

Oczywiście osoby chorujące na cukrzycę doskonale wiedzą, jakie błędy żywieniowe popełniają, dlatego zwykle są odpowiednio przygotowane – mają w pogotowiu słodki napój czy cukierki dla szybkiego podniesienia glukozy.

Jak objawia się hipoglikemia?

Hipoglikemia nie jest chorobą, ale stanem, który może przebiegać z następującymi objawami:

  • Pogorszenie widzenia
  • Przyspieszone bicie serca
  • Spadek nastroju
  • Nagłe zmęczenie
  • Bladość powłok skórnych
  • Silny, ssący głód
  • Drżenia kończyn
  • Zawroty głowy
  • Mrowienie
  • Problemy z koncentracją
  • Nerwowość

W przypadku zaobserwowania takich objawów u osoby chorej na cukrzycę lub insulinooporność, należy szybko udzielić pomocy, aby nie doszło do zapaści, która może się skończyć nawet śpiączką. To niebezpieczny stan, który może doprowadzić do śmierci.

Jak pomóc sobie lub komuś, kto doświadcza hipoglikemii?

Pierwszą pomocą w takiej sytuacji jest spożycie około 15-20 gramów łatwo przyswajalnego cukru prostego. To jedyna sytuacja, w której zaleca się spożywanie słodzonego napoju, słodkiego soku (płyny są jeszcze łatwiej przyswajalne), ale również zjedzenie landrynki, kostki cukru czy łyżki miodu.

Osoby chorujące na cukrzycę nie bez powodu mają zawsze przy sobie „coś słodkiego” na takie właśnie awaryjne sytuacje.

W przypadku ciężkiej reakcji, gdy dochodzi do utraty przytomności, najlepiej podać takiej osobie glukagon.

To hormon o działaniu przeciwstawnym do insuliny – gdy w organizmie jest nadmiar insuliny, to równocześnie oznacza to niski poziom glukagonu. 

Co to jest glukagon?

Ten lek na receptę ma postać zastrzyków, gotowych w specjalnej fiolce w zestawie ratunkowym. Podaje się go, gdy poziom cukru spada poniżej 30 mg/dL.

Należy podawać glukagon tylko wówczas, gdy osoba chorująca na cukrzycę traci przytomność i po tym, jak zawiadomi się pogotowie. Wówczas najlepiej najpierw sprawdzić poziom glukozy we krwi, i działać, gdy spadnie on poniżej 30 mg/dL. 

Aby podać glukagon, należy wbić strzykawkę w fiolkę, nabrać nią płyn, usunąć z igły powietrze poprzez naciśnięcie spustu strzykawki. Podaje się go podskórnie lub domięśniowo – najlepiej wbić całą igłę prostopadle w udo, gdy nie ma się specjalnego doświadczenia w zastrzykach, i nacisnąć tłok strzykawki do końca.

Należy monitorować stan chorego – sprawdzać czy oddycha i umożliwić jej oddychanie. W ciągu około 15 minut osoba powinien odzyskać przytomność, wówczas można podać mu coś słodkiego w celu podniesienia poziomu cukru i towarzyszyć jej aż do przyjazdu pogotowia.

Jak żyć, gdy ma się cukrzycę?

Spadki glukozy we krwi mogą wystąpić nagle, niespodziewanie i tym samym zakłócić codzienne funkcjonowanie oso by chorej. Dlatego tak ważna jest profilaktyka. Najważniejsze to oczywiście zjadanie regularnych posiłków o odpowiednim składzie węglowodanowym, uprawianie nieforsującej aktywności fizycznej, zażywanie swoich leków zgodnie z zaleceniami lekarza, unikanie alkoholu.

Oprócz tego warto zadbać o profilaktykę:

  • Zakup i noś przez całą dobę niebieską bransoletkę z napisem „jestem cukrzykiem”
  • Miej przy sobie zawsze torbę z przekąskami. Nie wychodź bez niej z domu!
  • Noś w torbie również glukagon na wypadek nagłej sytuacji
  • Nie prowadź pojazdu, jeśli wiesz, że może wystąpić ryzyko niedocukrzenia
  • Nie wstydź się informować osoby w swoim otoczeniu (w pracy, w szkole, na treningach itp.) o Twojej chorobie – to może kiedyś uratować Ci życie! 
  • Często kontroluj poziom cukru we krwi, notuj wszystkie wyniki i prowadź taki notes razem z dziennikiem żywieniowym. To pozwoli Twojemu lekarzowi odpowiednio dawkować leki, a Ciebie nauczy pewnej systematyczności i panowania nad własną chorobą.

Przykłady licznych osób żyjących z cukrzycą potwierdzają, że nie jest to wyrok. Trzeba jednak „oswoić wroga”, czyli dowiedzieć się dokładnie, na czym ta choroba polega i jak ją spacyfikować, aby żyć jak najdłużej ciesząc się dobrym zdrowiem i kondycją. Zapobieganie wahaniom cukru we krwi to jeden z podstawowych warunków prawidłowo prowadzonej cukrzycy!