Naukowcy z National Jewish Health (Akademicki Ośrodek Badań Medycznych w Denver) zidentyfikowali czynnik wyzwalający choroby autoimmunologiczne, takie jak toczeń, choroba Leśniowskiego-Crohna i stwardnienie rozsiane. Odkrycie to opublikowano w czasopiśmie Journal of Clinical Investigation w kwietnia 2017 r. i pomaga wyjaśnić, dlaczego kobiety częściej chorują na choroby autoimmunologiczne niż mężczyźni, a także sugeruje kierunek terapeutyczny, aby móc zapobiec tego typu chorobom.

Choroby autoimmunologiczne występują, gdy układ odpornościowy atakuje i niszczy własne narządy i tkanki. Dziesiątki chorób autoimmunologicznych dotykają miliony ludzi na całym świecie. Kilka chorób autoimmunologicznych, w tym toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów i stwardnienie rozsiane, dotyka kobiety od 2 do 10 razy częściej niż mężczyzn. Ogólnie rzecz biorąc, około 80 procent pacjentów autoimmunologicznych to kobiety. Niestety, nie ma lekarstwa na chorobę autoimmunologiczną.

Przyjęło się twierdzenie, że chorób autoimmunologicznych nie można wyleczyć.

Ponad sto lat temu uważano, że choroby autoimmunologiczne są spowodowane przez bakterię i wirusy z zewnątrz, przypominające nasze tkanki na tyle, iż organizm myli się i atakuje zarówno „najeźdźców” jak i własne tkanki. Twierdzenie to opierało się na tzw. teorii „molekularnej mimikry”.

Teoria „molekularnej mimikry” wygląda mniej więcej tak:

• obcy antygen wnika do ciała
• układ odpornościowy atakuje obcy antygen
• obcy antygen wygląda niemal tak samo jak specyficzne białka w organizmie, co powoduje reakcję krzyżową skierowaną ku zdrowej tkance
• od tego momentu układ odpornościowy atakuje obcy antygen i zdrową tkankę

Według tej teorii, nawet jeśli bakteria, wirus lub gluten zostają usunięte, autoimmunologiczna reakcja nie wyłącza się. Więc ciało dalej produkuje przeciwciała i atakuje odsłoniętą tkankę, mimo iż początkowy wyzwalacz (tj. np. bakteria) został zlikwidowany.

Druga część układanki to tzw. „efekt obserwatora”, która wygląda mniej więcej tak:

• obcy antygen przedostaje się do organizmu
• obcy antygen uszkadza zdrowe tkanki w organiźmie
• uszkodzenia odsłaniają kolejne zdrowe tkanki, które nie powinny być odsłonięte
• organizm atakuje własne odkryte tkanki, uznając je za obce

Obecnie, lekarz specjalizujący się w badaniach nad celiakią odkrył zupełnie inną historię…

Badacz i lekarz medycyny Alessio Fasano, stał na czele zespołu prowadzącego badania nad chorobami immunologicznymi, w szczególności nad celiakią. W 2011 roku opublikował artykuł zatytułowany „Nieszczelne jelita a choroby autoimmunologiczne,” przedstawiając w nim nową teorię, która sugeruje, że zapobieganie i cofnięcie choroby autoimmunologicznej jest możliwe.

Przedstawia on ideę, iż żeby doszło do rozwoju choroby autoimmunologicznej, muszą uprzednio występować jednocześnie 3 warunki:

1. genetyczna skłonność do autoagresji (autoimmunizacji),
2. ekspozycja na negatywne czynniki środowiskowe,
3. zwiększona przepuszczalność jelit (nieszczelne jelito).

Krok 1: Twoje genetyka prowadzi do autoimmunizacji.

Geny odpowiadają za przebiegające procesy w naszym organizmie, kontrolują nasze komórki i dostarczają informacji o sposobie budowy (np. białek). Teraz, zanim pójdziemy dalej ważne jest, aby pamiętać: nie wszystkie geny podlegają ekspresji. Obecnie badacze dokonują odkrycia, które potwierdzają teorię, że pewne geny są związane z pewnymi chorobami autoimmunologicznymi. Na przykład: jeśli masz gen XYZ, to istnieje większe prawdopodobieństwo, lub większe ryzyko, że rozwinie się u Ciebie choroba autoimmunologiczna ABC. Coraz więcej naukowców zaczynają identyfikować tego typu geny.

Np. w przypadku choroby trzewnej, jest to gen HLA DQ2 / DQ8, a zapalenie stawów kręgosłupa wiąże się z genem HLA-B27. Dokładne szczegóły, jak te poszczególne geny wpływają na proces rozwoju autoimmunologicznych, nie są w pełni poznane. Prawdziwe pytanie brzmi: co powoduje ekspresję tych genów?

Krok 2: Wpływ czynników środowiskowych na autoimmunizację

Teraz wiemy, że coś, co powoduje „uruchomienie” genów odpowiadających na autoimmunizację, jest zwykle czymś … obcym występującym w naszym środowisku.

Jedno z kluczowych badań wyjaśnia to w ten sposób:

„Wydaje się, że ścisła zależność pomiędzy czynnikami środowiskowymi i czynnikami genetycznymi jest odpowiedzialna za utratę tolerancji immunologicznej  i autoimmunizację. W związku z tym, w odniesieniu do roli dziedziczności w autoimmunizacji, badania asocjacyjne całego genomu poinformowały, że predyspozycja genetyczna jest odpowiedzialna jedynie za niewielką część przypadków autoimmunogenności, a w wielu przypadkach choroba istnieje u jednego z bliźniąt jednojajowych. Z tego powodu, badania i publikacje poświęcone czynnikom środowiskowym w autoimmunizacji wzrasta średnio o 7% rocznie od 1997 roku „

Widzimy to patrząc na identycznych bliźniaków, gdzie jeden z nich ma chorobę, a drugi nie. Każdy z nich ma dokładnie ten sam zestaw genów. Ale co sprawia, że u jednego aktywuje się gen odpowiedzialny za chorobę? Okazuje się, że czynniki środowiskowe mają na to ogromny wpływ – są jak przełącznik światła. Tak więc czynniki środowiskowe mogą „zapalić zielone światło” dla choroby autoimmunologicznej. Przykładowo, wyzwalaczem środowiskowym w przypadku celiakii jest gluten. W reumatoidalnym zapaleniu stawów istnieje silna zależność między dymem papierosowym i początkiem choroby. Wirus Epsteina-Barr  może być związany z rozwojem stwardnienia rozsianego.

Sposób, w jaki dokładnie te wyzwalacze promują powstanie choroby, nie jest w pełni poznany. Nie jest jasne, czy działają one bezpośrednio na geny, czy też są katalizatorem w serii wydarzeń, które prowadzą do zmian w ekspresji genów. Ale zaczęto zauważać wyżej przedstawione powiązania.

Krok 3: Nieszczelne jelita – początek choroby autoimmunologicznej

W tej chwili nie wiemy, czego nie wiemy o chorobie autoimmunologicznej …

Prace dr Fasano sugeruje, że czynniki środowiskowe muszą współdziałać z konkretnymi genami, aby je włączyć … ale jak to spełnić? Okazuje się, że wszystko dzieje się w jelitach!

W rzeczywistości, praca dr Fasano sugeruje, że nie możemy mieć w ogóle choroby autoimmunologicznej bez posiadania uprzednio zespołu nieszczelnego jelita. Tak więc, jeśli by tak było, powinniśmy być w stanie to przetestować i znaleźć nieszczelne jelita u osób z chorobą autoimmunologiczną … taki stan rzeczy obserwuje się obecnie w badaniach.

Przepraszam, ale masz nieszczelne jelita…

Gdy Twoje jelito jest nieszczelne, czynniki środowiskowe zaczynają współdziałać bezpośrednio z systemem odpornościowym … i Twoimi genami.

Jelito jest jak wydrążona rurka, która ma na celu utrzymanie rzeczy (takich jak toksyczne cząstki żywności, substancje chemiczne i bakterie) z dala od wnętrza organizmu. Tkanka jelit służy do selektywnego przepuszczania pewnych składników odżywczych. Ale nie wszystko powinno przez nią przechodzić. Gdy dojdzie z pewnych przyczyn do uszkodzenia delikatnej ściany jelit, wszystko przecieka z przewodu pokarmowego do wnętrza Twojego ciała! Następnie te wszystkie cząstki podróżują do różnych obszarów organizmu i wywołują odpowiedź immunologiczną, promują stan zapalny i rozwój przewlekłych chorób.

Od teorii do praktyki – Jak to się dzieje, że występuje choroba autoimmunologiczna…

Tak więc obecne myślenie o rozwoju choroby autoimmunologicznej wygląda mniej więcej tak:

krok 1: rozwój nieszczelnego jelita,

krok 2: posiadanie predyspozycji genetycznej,

krok 3: wyzwalacz obecny w środowisku włącza geny.

Nawet jeśli nie znamy specyfiki genów i czynników środowiskowych w odniesieniu do określonej choroby autoimmunologicznej, przełomowe dzieło doktora Fasano sugeruje, że autoagresję można zatrzymać, a nawet odwrócić usuwając czynnik środowiskowy powodujący ekspresję genów wyzwalających chorobę. Oznacza to, że po pierwsze musimy uszczelnić jelita. To strefa zero… gdzie wszystko się zaczyna i to właśnie jelita należy leczyć jako pierwsze przy chorobie autoimmunologicznej.

Uważam, że uszczelnienie jelit jest naturalną szczepionką. Co mam na myśli…?

Nie mówię, że ktoś z chorobą trzewną może znów kiedyś jeść gluten, albo że ktoś z całkowicie zniszczoną tarczycą może na dobre zrezygnować z leków. Moja definicja odwrócenia autoimmunizacji brzmi: wyłączenie ataku immunologicznego przeciw ciału na dobre. W niektórych przypadkach nie można naprawić szkód, gdyż są zbyt duże. Ważne, jak długo organizm walczy sam ze sobą. Przykładowo, jeśli reumatoidalne zapalenie stawów trwa długo i stan choroby jest zaawansowany, może dojść do trwałego uszkodzenia stawów. A jeśli można powstrzymać chorobę, zanim wszystko zaszło za daleko?

Jeśli Ty lub ktoś bliski ma problemy z chorobą autoimmunologiczną, wiesz, jaki to problem. Walka z tego typu diagnozą może dodatkowo doprowadzić do poważnej depresji … Ale co zrobić, by uspokoić system odpornościowy i pozwolić mu zacząć naprawiać szkody?

Wszystko sprowadza się do jednego: zacznij od naprawy swoich jelit.

Co mówią najnowsze badania ?

„Nasze odkrycia potwierdzają, że limfocyty B związane z wiekiem (ABC) wywołują choroby autoimmunologiczne” – powiedziała dr Kira Rubtsova, instruktor nauk biomedycznych w National Jewish Health. „Wykazaliśmy, że czynnik transkrypcyjny T-bet obecny wewnątrz limfocytów B powoduje rozwój komórek typu ABC. Kiedy usunęliśmy czynnik T-bet z limfocytów B, myszy podatne na rozwój choroby autoimmunologicznej pozostały zdrowe. Uważamy, że ten sam proces występuje u ludzi z chorobą autoimmunologiczną, często u starszych kobiet.”

Dzięki technikom hodowlanym i genetycznym, zespół badawczy wyeliminował zdolność myszy z autoimmunizacją do ekspresji T-bet wewnątrz ich limfocytów B. W rezultacie, ABC nie pojawiły się i myszy pozostały zdrowe. U 80% myszy z T-bet w limfocytach B stwierdzono uszkodzenie nerek, zaś tylko u 20% myszy z niedoborem T-bet zaobserwowano takie uszkodzenia. Również 75% myszy z T-bet zmarło poniżej wieku 12 miesięcy, podczas gdy 90 procent myszy z niedoborem T-bet przeżyło 12 miesięcy.

„Nasze odkrycia po raz pierwszy pokazują, że ABC są nie tylko związane z chorobą autoimmunologiczną, ale wręcz je napędzają” – powiedział dr Rubtsova.

Typ limfocytów ABC cieszy się coraz większym zainteresowaniem od czasu jego odkrycia w 2011 roku. Dr Rubtsova i jej współpracownicy z National Jewish Health poszerzyli swoje badania nad ABC poza choroby autoimmunologiczne i patrzą na ich udział w sarkoidozie, zapaleniu płuc i przewlekłej chorobie berylowej.

Limfocyty B to „ważni gracze” w chorobie autoimmunologicznej. Zespół badawczy z National Jewish Health, kierowany przez Philippa Marrack, wcześniej zidentyfikował podzbiór limfocytów B, które akumulują się u samic myszy z chorobą autoimmunologiczną. Komórki te nazwali Age-associated B cells (typ ABC). Kolejne badania wykazały, że czynnik transkrypcyjny T-bet odgrywa kluczową rolę w pojawieniu się ABC.

Czynniki transkrypcyjne wiążą się z DNA wewnątrz komórek i kierują ekspresją jednego lub kilku genów. Naukowcy są przekonani, że T-bet pojawia się wewnątrz komórek, gdy stymulowana jest kombinacja receptorów na powierzchni komórek B – TLR7, interferonu-gamma i receptora limfocytu B.

Źródło: https://www.jci.org/articles/view/91250