Co to jest kwas masłowy i czy ma on zalety zdrowotne?

Kwas masłowy i jego korzystne działanie

Kwas masłowy jest substancją, którą można znaleźć w niektórych tłuszczach, ale przede wszystkim metabolizowany jest w jelitach. Naukowcy wciąż próbują ustalić, jaki wpływ dokładnie ma on na organizm człowieka, ale pierwsze wyniki badań już wyglądają bardzo obiecująco. Czym dokładnie jest kwas masłowy, skąd się bierze i jak działa na zdrowie?

Budowa chemiczna kwasu masłowego

Jest to substancja wytwarzana przede wszystkim w jelitach, na skutek rozkładania błonnika pokarmowego przez mikroflorę jelitową.

Kwas masłowy (zwany też maślanem lub kwasem butanowym) należy do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, czyli SCFA. Są to karboksylowe kwasy tłuszczowe o bardzo silnych właściwościach hydrofilowych. W procesie trawienia tłuszczy, SCFA ulegają absorpcji w jelicie przez żyłę wrotną, i zostają wykorzystane przez organizm.

W komórkach jelit kwas masłowy pełni szczególną rolę. Jest on bowiem bardzo istotnym substratem energetycznym dla tego organu. Innymi słowy – aby jelita mogły prawidłowo funkcjonować i były dobrze zaopatrzone w energię, powinny być bogate w probiotyki i prebiotyki, dzięki którym zdolne są do samodzielnej produkcji podstawowego substratu energetycznego, czyli kwasu masłowego. 

Jakie są korzyści spożywania maślanów w różnych stanach chorobowych?

Spożywanie błonnika ma ogólny dobry wpływ na trawienie, a przez to na samopoczucie, odporność organizmu, utrzymanie masy ciała, czy odpowiedniego poziomu cholesterolu i ciśnienia. Jednym z najważniejszych powodów, dla których należy dbać o właściwą podaż włókna pokarmowego w codziennej diecie, jest właśnie możliwość wytwarzania z niego kwasu butynowego. W celu określenia przydatności kwasu masłowego w żywieniu i leczeniu, badano wpływ jego syntezy na różne stany chorobowe. 

Choroba Leśniowskiego-Crohna i zespół jelita drażliwego

Są to dwie najpoważniejsze jednostki chorobowe dotyczące nieprawidłowego funkcjonowania jelit. W chorobie Crohna podstawowym zaburzeniem jest rozległy stan zapalny ścian przewodu pokarmowego, utrudniający między innymi oczyszczanie ich z bakterii chorobotwórczych, i ułatwiający wnikanie drobnoustrojów do organizmu.

Zespół jelita drażliwego (IBS) to z kolei choroba na tle czynnościowym, cechująca się zaburzeniem rytmu wypróżnień i bolesnością, spowodowana między innymi nadmiernym rozrostem flory bakteryjnej.

W badaniu podawano chorym na chorobę Leśniowskiego-Crohna 4 g maślanu dziennie przez 8 tygodni, i 300 mg maślanu przez 4 tygodnie osobom chorym na IBS. W obu przypadkach po kilku tygodniach chorzy zaobserwowali wyraźną poprawę swojego stanu zdrowia w postaci zmniejszenia dolegliwości. 

Rak jelita grubego

Jest to choroba częściej dotykająca mężczyzn, i spowodowana między innymi przez niewłaściwą dietę, ubogą w błonnik. Badacze odkryli, że maślan jest w stanie blokować wzrost komórek nowotworowych jelita grubego, tym samym hamując proces chorobowy. Wciąż wymaga to oczywiście wielu badań, ale wydaje się być oczywistym, że poprzez wyższe spożycie błonnika pokarmowego można skutecznie zapobiegać rakowi jelita grubego. 

Insulinooporność

W badaniach wykazano, że osoby chorujące na cukrzycę typu 2 mają bardzo małe ilości bakterii odpowiedzialnych za wytwarzanie kwasu masłowego w jelitach.

W badaniach na zwierzętach wykazano, że odpowiednio wysoka podaż błonnika pokarmowego zdecydowanie poprawia wrażliwość organizmu na insulinę. To badanie sugeruje, że osoby z cukrzycą, których jelita wytwarzać będą odpowiednią ilość kwasu masłowego, mogą łatwiej kontrolować swoją chorobę.

Z kolei osoby cierpiące na insulinooporność są w stanie całkowicie odwrócić bieg swojej choroby i ponownie uwrażliwić organizm na insulinę, tylko poprzez zmianę swojej diety i wzbogacenie jej w błonnik! 

Co jeść, by pozyskać kwas masłowy?

Maślany wytwarzane są w Twoich jelitach, więc podstawowym, wspomnianym już warunkiem ich produkcji na wysokim poziomie, jest dostarczenie bakteriom jelitowym surowca.

Czyli spożywanie produktów bogatych w błonnik: pełnoziarnistych produktów, surowych warzyw i owoców. Dieta bogata we włókno pokarmowe jest w stanie bardzo szybko, w ciągu nawet jednego dnia, poprawić zdecydowanie pracę jelit.

Można to odczuć podczas codziennych wypróżnień, które będą częstsze i łatwiejsze – co jest oznaką, że dieta działa. Bakterie jelitowe żywią się także skrobią oporną. Które produkty są bogate w nią oraz w błonnik?

• Czosnek
• Cebula
• Karczochy
• Ziemniaki
• Banany
• Jabłka
• Szparagi
• Morele
• Marchew
• Otręby owsiane

Oprócz tego warto do diety włączać te pokarmy, w których znajdują się niewielkie ilości kwasu masłowego:

Czy można suplementować kwas masłowy?

Oczywiście w aptekach i sklepach z suplementami można również znaleźć produkty w tabletkach, najczęściej w postaci maślanu sodu. W przypadku osób zdrowych, pragnących jedynie poprawić swój stan zdrowia czy wrażliwość na insulinę, wystarczy w zupełności zdrowa dieta, bogata w wyżej wymienione produkty spożywcze. Również osoby chorujące na dolegliwości związane z jelitami powinny docenić możliwość spożywania takiej diety w leczeniu dolegliwości. 

Suplementy kwasu masłowego są stworzone głównie z myślą o osobach, które zmuszone są do stosowania diety ubogoresztkowej, czyli ze zmniejszoną ilością błonnika. Te osoby to głównie rekonwalescenci po operacjach w obrębie jamy brzusznej, czy osoby chore, w których przypadku pobudzanie trawienia poprzez większą podaż błonnika może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia. 

Czy są jakieś informacje dotyczące dawkowania kwasu masłowego?

Nie ma oficjalnych informacji dotyczących minimalnej skutecznej dawki kwasu masłowego, czy przeciwwskazań do jego stosowania. Nie ma również żadnych konkretnych danych dotyczących skutków przedawkowania maślanów, zarówno ze źródeł naturalnych, jak i suplementów.

Zdecydowanie należy jednak unikać wszelkich eksperymentów z ilością kwasu masłowego, szczególnie w przypadku kobiet w ciąży. Jedno z badań na szczurach wykazało korelację pomiędzy podawaniem maślanu sodu i w konsekwencji zwiększeniem oporności na insulinę, co powodowało nadmierne gromadzenie tłuszczu u potomstwa. 

Najlepszym sposobem na zapewnienie sobie właściwej podaży maślanów i uniknięcie konsekwencji przedawkowania, jest zatem spożywanie odpowiednich ilości błonnika. 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4903954/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22738315
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16225487
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4718706/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24833634
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4496978/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3650507/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22738315
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5355078/