Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe SCFA

Kwasy tłuszczowe to jedna wielka grupa związków chemicznych, które różnią się między sobą długością. To właśnie z ilości atomów węgla w łańcuchu poszczególnych kwasów wynikać będą bezpośrednio rozmaite funkcje kwasów tłuszczowych względem organizmu. Ogólnie dzielimy je na długołańcuchowe, średniołańcuchowe i krótkołańcuchowe. Kwasy o dużej liczbie atomów węgla nazywamy nienasyconymi, a te o mniejszej liczbie – krótkołańcuchowymi (SCFA). I to właśnie o ich właściwościach dowiesz się dziś co nieco.

Tłuszcz, czyli zło?

Ogólnie zwykło się mówić, że tłuszcz to samo zło i najlepsze produkty to te „light”. Z biegiem czasu zaczęto różnicować tłuszcz na ten korzystny dla zdrowia, czy składający się w dużej mierze z kwasów tłuszczowych nienasyconych, zawartych w olejach roślinnych, i ten „zły”, zawierający kwasy tłuszczowe nasycone, na przykład w postaci smalcu. Na szczęście wraz ze wzrostem świadomości społeczeństwa w kwestii jakości różnych kwasów tłuszczowych, wzrasta też poziom wiedzy na temat ich złożonej budowy, podziału i funkcji, jakie pełnią. Tak naprawdę praktycznie każdy składnik, występujący w naturze, jest potrzebny. Nawet trucizny zawarte w roślinach są w pewnym sensie potrzebne!

Krótkołańcuchowe, czyli nasycone

NIE wolno nam kojarzyć kwasów nasyconych z nieprawidłowym lipidogramem, miażdżycą, nadciśnieniem i zawałem! To błędny tok rozumowania. Krótkołańcuchowe składają się z 1-6 atomów węgla, stąd ich nomenklatura. Są to konkretnie:

• Kwas octowy
• Kwas masłowy
• Kwas propionowy
• Kwas walerianowy
• Kwas kapronowy

Każdy z tych kwasów krótkołańcuchowych odgrywa w organizmie człowieka jakąś rolę.

Skąd się biorą SCFA w naszym organizmie?

SCFA są przede wszystkim metabolizowane w naszych jelitach, a konkretnie w jelicie grubym, które jest gęsto zasiedlane przez dobroczynne bakterie jelitowe. Ich zadaniem jest fermentacja niestrawionych resztek pokarmowych, w wyniku której powstają nie tylko gazy, ale również kwasy. Bakterie jelitowe, trawiąc swój pokarm, czyli węglowodany złożone, dokonują ich beztlenowej fermentacji. Jakie są substraty, z których bakterie wytwarzają kwasy nasycone?

• Bezskrobiowe polisacharydy
• Błonnik pokarmowy, w szczególności jego nierozpuszczalna frakcja
• Skrobia oporna
• Inulina, która jest prebiotykiem dla bakterii
• Laktoza
• Sorbitol
• Mannitol

Jak więc łatwo zauważyć, również spożywanie węglowodanów, a w szczególności złożonych, ma sens i jest niezbędne dla utrzymywani harmonii funkcjonowania całego organizmu!

Wpływ naszej diety na obecność kwasów krótkołańcuchowych

Z powyższych informacji można wysnuć przynajmniej jeden ciekawy wniosek. Skoro nasz organizm sam stymuluje wytwarzanie SCFA z innych, nietłuszczowych substratów, to muszą mu być bardzo potrzebne kwasy nasycone! Dieta, którą spożywamy, nie powinna zatem tak bardzo ograniczać ich ilości. Dostarczając substraty do produkcji z dietą, wspomagamy pracę naszych bakterii jelitowych i dostarczamy sobie odpowiednich ilości tych kwasów. W diecie należy zatem uwzględnić produkty, które są dla naszych bakterii jelitowych substratem do produkcji SCFA: pełnoziarniste produkty, grube kasze, nasiona i orzechy, warzywa i owoce. Z uwagi na to, iż kwasy tłuszczowe nasycone syntetyzowane są w ustroju, duże ich ilości w postaci już obecnej, nie wymagającej przetwarzania z węglowodanów, znajdują się w produktach pochodzenia zwierzęcego. Olej kokosowy jest w zasadzie wyjątkiem, ponieważ oleje roślinne słyną z tego, że przeważają w nich kways tłuszczowe nienasycone.

Funkcje SCFA w naszym organizmie

W dużej mierze krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe stanowią źródło energii dla komórek naszych jelit. W około 10% zapewniają one także zapotrzebowanie naszego organizmu na kalorie. Bardzo dobrze kwasy te wpływają na procesy regeneracyjne jelit. Obniżają one pH środowiska, zapobiegając namnażaniu się chorobotwórczych bakterii, które dostały się do jelit, na przykład E. Coli. Szczególnie ważne jest to dla pacjentów, którzy przez pewien czas byli żywieni pozajelitowo. Ponieważ ich jelita nie były w stanie spełniać swojej funkcji, przez pewien czas nie pracowały, i przez to stawały się atroficzne (nie falowały, powodując przemieszczanie się mas pokarmu w stronę okrężnicy). Kwas masłowy wspomaga ich regenerację i powrót do normalnego odżywiania, z pełnym wykorzystaniem funkcji jelit.

SCFA hamują stany zapalne jelit – hamują aktywność mediatorów prozapalnych, które znajdują się w nabłonku jelit. Regulują też proces wchłaniania zwrotnego – i tym samym zapobiegają fatalnym skutkom odwodnienia w biegunce.

Pozostałe funkcje SCFA

Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe są przydatne w profilaktyce zaparć, ale również mówi się o ich dobroczynnym wpływie na profilaktykę nowotworów. Dzięki budowaniu swoistej odporności jelitowej, pomagają w utrzymaniu prawidłowej bariery immunologicznej całego organizmu. Nie bez powodu coraz bardziej powszechne staje się przekonanie o tym, że zdrowe jelita wspomagają odporność całego organizmu, i właśnie od nich należy zacząć wzmacnianie układu immunologicznego.

Kwas octowy ma spory wpływ na regulację apetytu, a konkretnie – wpływa na ośrodek głodu i sytości, hamując apetyt. Inaczej mówiąc, spożywając odpowiednie ilości węglowodanów złożonych można w naturalny sposób walczyć z nadmiernym głodem i napadami obżarstwa.

Warto pamiętać o systematycznym spożywaniu węglowodanów złożonych, które są prekursorami powstawania kwasów tłuszczowych nasyconych w naszym organizmie. Korzystniej dla organizmu jest jednak spożywać SCFA w postaci substratu do ich wytwarzania, czyli jako produkty o wysokiej zawartości węglowodanów złożonych, niż w postaci tłuszczów zwierzęcych. Ich jednak też nie powinno się pomijać w swojej diecie – ale zawsze w racjonalnych, ostrożnych ilościach!

Referencje

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26925050

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2181501

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24136789

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23821742

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11024006

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16225487

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8943981

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16225487

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20715114

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16633129

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9895396

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24833634

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9925123

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2699871/

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14980987

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26064905