Czasem żartujemy sobie, że w jakimś wysokoprzetworzonym produkcie można znaleźć „całą tablicę Mendelejewa”. Podczas gdy w istocie… o podaż wielu pierwiastków z tejże tablicy powinniśmy dbać każdego dnia dla utrzymania dobrego stanu zdrowia. W rzeczywistości to, co spożywamy ze swoją dietą, zawiera cenne dla nas pierwiastki, które należy spożywać w określonych specjalnymi normami ilościach, by utrzymać prawidłowe parametry życiowe. To tak zwane makro- i mikroelementy.
Można powiedzieć, że rozmiarem – jedne są mikro, a drugie makro. W istocie jednak nie do końca chodzi o rozmiar ich cząsteczek, a raczej o ilość, jaka powinna się znajdować w naszej diecie.
To takie pierwiastki, których zapotrzebowanie w diecie przekracza łącznie nawet 100mg dziennie. To pierwiastki, które są bardzo istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu i jego rozwoju. Szacuje się, że stanowią one nie mniej niż 0,1% masy organizmu człowieka.
Z kolei to pierwiastki śladowe. Również są one potrzebne do regulowania pewnych funkcji, ale w dużo, dużo mniejszych ilościach niż makroelementy. W przeciwieństwie do niedoboru makroelementów, niedobory mikroelementów rozwijają się powoli i nie dają tak uciążliwych objawów. Pierwiastki te nie są syntetyzowane w ciele człowieka, dlatego też muszą być dostarczane z dietą, każdego dnia. Na szczęście praktycznie wszystko, co spożywamy, jest bogate w ten czy inny pierwiastek.
Makroelementy to przeważnie składniki budulcowe dla różnych struktur organizmu. Z kolei mikroelementy stanowią najczęściej rolę regulatorów różnych procesów.
Uwaga – zarówno nadmiar, jak i niedobór makro- i mikroskładników w diecie może być niebezpieczny. Niedobory powodują dysfunkcje organizmu, natomiast nadmiar może powodować upośledzenie wchłaniania innych składników, na przykład witamin.
Z reguły w krajach wysoko rozwiniętych niedobory pierwiastkowe pojawiają się rzadko. Wynika to z powszechnej dostępności wszelkich produktów żywnościowych, takich jak produkty zwierzęce, owoce i warzywa oraz zboża. Możemy ich dostarczać z dietą każdego dnia dość duże ilości, dlatego też wszelkie braki zdarzają się niezwykle rzadko. Jeśli jednak się pojawią – skutkują pogorszonym samopoczuciem.
Zazwyczaj gdy pojawia się pogorszenie samopoczucia objawiające się w dowolny sposób, początkowo sugeruje się dokładne prześwietlenie dotychczasowych nawyków żywieniowych pacjenta, a następnie wdrożenie lepszego, bardziej świadomego odżywiania. Bardzo często wprowadzenie do diety kasz, otrębów, warzyw i owoców, a także nabiału, powoduje niemal natychmiastowe, zauważalne poprawienie wyników badań oraz samopoczucia. Makroelementy i mikroelementy możemy również suplementować, na przykład w sytuacjach zdrowotnych, w których wchłanialność ich jest ograniczona, a duża podaż z żywności niemożliwa do spełnienia. Zazwyczaj jednak w przypadku osób zdrowych, ale z niedoborami, wystarczy jedynie odpowiednio zmodyfikowana dieta.
W obecnych czasach niedobory pierwiastków występują bardzo rzadko. Najczęściej mają miejsce w rejonach świata, w których panuje głód i niedożywienie, oraz oczywiście w społecznościach biedniejszych, które nie mogą sobie pozwolić na wiele istotnych dla rozwoju produktów spożywczych. Mogą być również skutkiem niedoborowych diet, na przykład odchudzających, lub efektem niedożywienia w przypadku osób starszych i chorujących.
Poprzez objawy fizyczne występujące w przypadku braku któregoś z pierwiastków w diecie, można wysnuć prosty wniosek – na co dany mikroskładnik lub makroskładnik wpływa. Przeważnie ich rola jest dość prosta i jednoznaczna, dlatego też uzupełnienie niedoborów dość szybko wpływa na poprawę samopoczucia.
Reguluje pracę układu nerwowego i mięśniowego, dlatego niedobory mogą powodować bóle mięśni, drgawki, a nawet zaburzenia pracy serca. Niedobory wpływają też na pogłębianie się osteroporozy, niedokrwienie narządów oraz spadek odporności.
To jeden z głównych pierwiastków wpływających na pracę układu nerwowego i układu ruchu. Objawami niedoboru są na przykład bóle głowy, zawroty głowy, omdlenia, ale też nadpobudliwość i zaburzenia snu. Mogą pojawić się zaburzenia pracy serca lub wzroku. Głębokie niedobory będą powodować dysfunkcje układu mięśniowego, rozrodczego i kostnego.
Bardzo ważny elektrolit, który reguluje przekazywanie impulsów elektrycznych z komórki do komórki. Jego niedobory powodują zaburzenia rytmu serca, ale też trądzik, zmęczenie, puchnięcie rąk i nóg, wysypkę, bóle mięśni, nerwowość i bezsenność.
Jeden ze składników budulcowych kości i zębów – niezbędny do prawidłowego wzrostu i utrzymania prawidłowej postawy w starszym wieku. Wspomaga też pracę mięśni. Jego niedobór powoduje skurcze mięśni, utratę zębów, mrowienie, zaburzenia pracy serca, złamania kości, a także trudności z chodzeniem i stany lękowe. Jak widać, szerokie spektrum objawów sprawia, że nie powinniśmy bagatelizować podaży tego składnika.
To bardzo ważny pierwiastek, który w nadmiarowych ilościach może być toksyczny. Stąd zalecenia, by nie połykać pasty do zębów z fluorem i dokładnie płukać po niej zęby – chodzi o to, aby fluor zadziałał miejscowo na zęby i dziąsła, a nie został połknięty. Ma bardzo dobre właściwości bakteriobójcze, poza tym wzmacnia szkliwo – stąd proces fluoryzacji pierwszych stałych zębów u dzieci szkolnych. Jego źródła w diecie to: herbata, woda, soja, wątróbka, fasola, marchew, szpinak, mleko, brokuły, chleb żytni.
Jod jest jednym z bardzo cennych pierwiastków, którego niedobory powodują bardzo charakterystyczne objawy, a mianowicie – powiększone wole. Z początkiem XX wieku wiele osób chorowało na powiększone wole, czyli objaw powiększonej, chorej tarczycy, nie produkującej wystarczających ilości TSH. Gdy odkryto powiązanie obecności powiększonego wola tarczycowego z zamieszkaniem w oddaleniu od regionów morskich, zauważono, że wpływ na ten gruczoł ma właśnie jod. Wprowadzono zatem obowiązkowe jodowanie soli kuchennej w celu zwiększenia podaży jodu w ludzi mniej zamożnych, z niedoborami jodu. Typowym objawem niedoboru będą więc problemy z tarczycą, które nieleczone mogą prowadzić do poważnych dolegliwości. Objawami typowymi dla niedoborów jodu może być: spowolnienie metabolizmu (tycie), osłabienie, senność, uczucie chłodu, obniżona odporność, zaparcia. Jod znajduje się przede wszystkim w rybach morskich, powietrzu nadmorskim, mleku, jajach, soli kuchennej jodowanej.
Jest obecny w centrach aktywnych niektórych enzymów ustroju, wspomaga produkcję insuliny, zwiększa wpływ insuliny na katabolizm tłuszczów. Podstawowym objawem niedoboru chromu w organizmie może być… nadmierny apetyt, ciągłe uczucie niedosytu pomimo bycia najedzonym. Niedobory chromu powodują bóle głowy, drętwienie oraz mrowienie palców, zmęczenie, stany depresyjne, niepokój, a także wzrost poziomu cukru we krwi. Dobrym źródłem chromu są: kakao, pełnoziarniste pieczywo, jabłka, jajka i drożdże.
Jest bardzo charakterystycznym pierwiastkiem, który w organizmie spełnia bardzo istotną funkcję: podnosi odporność, usprawnia prace mózgu. Niedobory powodują więc brak koncentracji, pogorszenie pamięci, a także brak apetytu, drętwienie kończyn, pękanie naczynek, łamliwość paznokci, nadpobudliwość, anemię, wypadanie włosów. Źródła miedzi to między innymi: ostrygi, soja, wątróbka, kakao, zarodki pszenne.
Cynk jest pierwiastkiem, który pozytywnie wpływa na stan włosów, paznokci, skóry, pomaga leczyć cukrzycę, niedoczynność tarczycy, a nawet depresję czy schizofrenię. To jeden ze składników kremów na trądzik, łuszczycę, czy innych kosmetyków do gojenia się ran, a także – suplementów dla mężczyzn wzmacniających potencję i ułatwiających zapłodnienie. Niedobory cynku będą skutkowały schorzeniami skóry, wypadaniem włosów, brakiem odporności, rozstępami, trądzikiem, brakiem apetytu, zmarszczkami. Cynk w diecie znajdziemy przede wszystkim w takich produktach: wątróbka, pestki dyni, kiełki pszenicy, wołowina, ostrygi.
Jeden z najbardziej charakterystycznych pierwiastków, który, jak wszyscy dobrze wiemy, wchodzi w skład krwinek czerwonych i ułatwia transportowanie tlenu w organizmie. Skutkami niedoborów żelaza będzie więc anemia, osłabienie, spadek koncentracji, wypadanie włosów, krwawienie z nosa, obniżenie odporności i ogólny zły nastrój. Źródłem żelaza są przede wszystkim, oprócz osławionego szpinaku, orzechy, inne zielone warzywa, pestki dyni, wątróbka i wołowina.
Mając na uwadze wpływ poszczególnych mikroelementów i makroelementów na konkretne struktury i funkcje organizmu, należy dbać o to, by nasza dieta obfitowała w owoce, warzywa, orzechy, pestki, ale również mięso, mleko czy jaja. Są to produkty, które pomogą utrzymać nas w lepszej kondycji i nie zapadać na różne dolegliwości spowodowane głównie niedoborami.
Szukasz pomysłów na wyjątkowe desery, które zachwycą twoich bliskich? Przedstawiamy 10 sprawdzonych przepisów na słodkości,…
Poranki to idealny czas, by rozpocząć dzień od czegoś smacznego i prostego w przygotowaniu. Oto…
Planujesz kolację, ale brakuje Ci pomysłów? Oto 10 wyjątkowych przepisów, które nie tylko zachwycą smakiem,…
Obiad to nie tylko codzienny posiłek, ale również okazja do kulinarnych eksperymentów i radości ze…
Poranki mogą być pełne smaku i kreatywności, jeśli tylko znajdziesz chwilę na przygotowanie czegoś wyjątkowego.…
Szukasz inspiracji na szybkie, pyszne i niebanalne obiady, które odmienią Twoje codzienne menu? Oto 10…