Beta-karoten – co trzeba o nim wiedzieć?

Beta-karoten jest jednym z barwników, których grupę określa się wspólną nazwą karotenoidów. Karotenoidy to rozpuszczalne w tłuszczach barwniki – występują nie tylko w tkankach roślinnych, ale również w mięsie zwierząt, na przykład w tkankach łososia (stąd charakterystyczna barwa). Beta-karoten znajduje się także w zielonych warzywach liściastych, ale jest zamaskowany przez chlorofil o zielonej barwie – stąd widać go dopiero po zżółknięciu liści. Co takiego specyficznego jest w beta-karotenie i dlaczego powinniśmy go spożywać?

Właściwości beta-karotenu

Przede wszystkim, beta-karoten jest prowitaminą witaminy A. Oznacza to, że gdy spożywamy produkty bogate w beta-karoten, dopiero w organizmie jest on przekształcany na witaminę A. Jest to barwnik rozpuszczalny w tłuszczach. Zatem, aby uzyskać maksymalną przyswajalność witaminy A, należy łączyć produkty bogate w nią z odrobiną tłuszczów. Surówkę z marchewki serwujmy więc zawsze z oliwą, a brzoskwinie w towarzystwie śmietanki czy oleju kokosowego.

Najważniejszą właściwością beta-karotenu jest jego zdolność antyoksydacyjna. Jest doskonałym wymiataczem wolnych rodników, dlatego chroni nas przed starzeniem oraz przed nowotworami.

Okazuje się, że nie ma przeciwwskazań do stosowania wysokich dawek beta-karotenu, gdyż nie można go przedawkować. Podczas spożywania dużych ilości produktów w niego bogatych przez długi czas, można zaobserwować jedynie zmianę koloru skóry na bardziej żółty. Niestety, zaobserwowano, że u osób palących tytoń i spożywających duże dawki beta-karotenu (głównie w postaci suplementów), wzrasta ryzyko zachorowania na nowotwory płuc.

Rola beta-karotenu w organizmie

• beta-karoten przemienia się w witaminę A i wspomaga pracę narządu wzroku. Jest szczególnie ważny w zapobieganiu tzw. kurzej ślepocie, gdyż ułatwia widzenie po zmierzchu i zmniejsza ryzyko wystąpienia zaćmy.
• Jest ważnym czynnikiem zapewniającym prawidłowe rogowacenie nabłonków
• Poprawia pracę układu odpornościowego
• Obniża stężenie cholesterolu we krwi, a więc zapobiega miażdżycy
• Zapobiega chorobom takich jak bronchit i rozedma płuc
• Zapobiega nowotworom (choć w przypadku palaczy może podwyższać ryzyko ich wystąpienia)
• Opóźnia procesy starzenia
• Wpływa na piękną, złotą opaleniznę

Niedobory beta-karotenu

Objawy niedoboru są raczej przykre, niż szkodliwe dla organizmu. Można je zaobserwować poprzez suchą, szorstką skórę, łamliwe włosy i paznokcie, czy suchość w gardle. Nie ma jednak większych problemów z uzupełnieniem braków beta-karotenu w naturalnej postaci. Soki z marchwi czy świeże brzoskwinie z łatwością uporają się z tym problemem. Marchew jest jednym z najpopularniejszych polskich warzyw, a więc uzupełnienie niedoborów będzie nie tylko bardzo proste i przyjemne, ale też tanie. Z reguły nie ma potrzeby stosowania suplementów diety z beta-karotenem w celu uzupełnienia niedoborów, gdyż codzienna dieta jest dość bogata w ten barwnik.

Źródła naturalnego beta-karotenu

To przede wszystkim w żółtych, pomarańczowych i czerwonych warzywach i owocach występuje beta-karoten. Ale znajdziemy go także w ciemnozielonych warzywach liściastych, czy melonach. Oto najlepsze źródła tego karotenoidu:

• Marchew
• Morele
• Natka pietruszki
• Jarmuż
• Botwinka
• Szczaw
• Koncentrat pomidorowy
• Szczypiorek
• Czerwona papryka
• Dynia

Spożywając dietę bogatą w warzywa i owoce nie powinniśmy obawiać się niedoborowości beta-karotenu. Należy jednak pamiętać o tym, aby nasza dieta była jednocześnie odpowiednio bogata w tłuszcze dobrej jakości – aby zagwarantować beta-karotenowi maksymalnie wysoką biodostępność.

Interakcje Beta-karotenu

• Żelazo jest wymagane do przekształcenia beta-karotenu w retinol .
• Żelazo zwiększa biodostępność karotenoidów prowitaminowych A , w tym alfa-karotenu, beta-karotenu i beta-kryptoksantyny.
• Wysoki poziom beta-karotenu może obniżyć poziom witaminy E w surowicy .