Nadnercza i ich hormony

Nadnercza to gruczoły bardzo ważne dla organizmu, choć czasem zapominane. Są one niejako przytulone do ich górnej części, stąd zresztą wzięła się ich nazwa. Składają się z kory i rdzenia nadnerczy, które różnią się od siebie rodzajem wydzielanych hormonów.

Jakie hormony wytwarzają poszczególne części nadnerczy?

Rdzeń nadnerczy to część wewnętrzna tego gruczołu, która wytwarza:

Adrenalinę (epinefrynę)

To hormon, który tak naprawdę nie jest niezbędny do życia, choć wszyscy dobrze wiemy, że przydaje się w stanach jego zagrożenia, gdyż wzmaga czujność i podkręca funkcje życiowe.

Hormony rdzenia nadnerczy uwalniane są wówczas, gdy zostanie pobudzony współczulny układ nerwowy. Jest to część układu nerwowego, której nie kontrolujemy w sposób świadomy. To dlatego człowiek może doznać nieświadomej reakcji stresowej na jakiś czynnik, lub reaguje w sposób zautomatyzowany, jak na autopilocie, gdy jest w stanie zagrożenia życia. Adrenalina działa na wiele różnych obszarów funkcjonowania organizmu, mobilizując go do walki lub ucieczki – pierwotnego sposobu radzenia sobie z zagrożeniami.

– przekształca glikogen z wątroby w glukozę, wpompowując większą ilość cukru do krwi, dla zwiększenia pokładów energii w mięśniach;

– przyspiesza akcję serca;

– rozszerza naczynia krwionośne w mózgu, by lepiej go dotlenić;

– rozszerza źrenice, by lepiej widzieć;

– działa przeciwbólowo;

Noradrenalinę

Która wydzielana jest razem z adrenaliną i działa podobnie do niej, między innymi podnosząc ciśnienie krwi.

Hormony rdzenia nadnerczy są dla nas bardzo ważne w sytuacjach zagrożenia życia. Uaktywniają się momentalnie, gdy nasze zmysły zarejestrują niebezpieczeństwo i pozwalają sprawniej myśleć, szybciej reagować i zwiększają szansę na ucieczkę czy walkę. Często adrenalinę wyzwalamy sobie sami, na przykład uprawiając sporty ekstremalne, i w tym kontekście jest to dla nas bardzo podniecającym doświadczeniem. Niestety, osoby wyjątkowo wrażliwe mogą zareagować nawet na pozytywne zaskoczenie lub drobny problem w sposób bardzo stresogenny. Nie jest zbyt korzystne, gdy ciało jest zalewane hormonami stresu w błahych sytuacjach.

Kora nadnerczy

To zewnętrzna część nadnerczy, w której wytwarzane są hormony niezbędne do życia, to jest kortyzol, kortykosteron i aldosteron, a także hormony płciowe.

  • Kortyzol (hydrokortyzon). Należy do grupy glukokortykoidów. Są one uwalniane jako reakcja na stymulację podwzgórza i przysadki mózgowej.  odpowiada między innymi za regulację metabolizmu i wydzielany jest również w stanach przewlekłego, obciążającego stresu. Pomaga przede wszystkim przekształcać węglowodany, białka i tłuszcze w energię w odpowiedni sposób oraz reguluje ciśnienie krwi i funkcje serca.
  • Kortykosteron tłumi reakcje zapalne i reguluje odpowiedź immunologiczną, a wszystko to w ścisłej współpracy z kortyzolem.
  • Aldosteron – należy do mineralokortykoidów. Przede wszystkim zajmuje się on regulacją stężenia wody i soli, co ma ścisły wpływ na ciśnienie krwi.
  • Hormony płciowe – estrogeny i testosteron. W przeważającej ilości wydzielane są one przez jądra (testosteron) i jajniki (estrogeny). Jednakże małe ilości tych hormonów wydzielają się także z kory nadnerczy. Ich udział w regulacji funkcji płciowych jest jednak znikomy.

Jakie są najczęstsze choroby nadnerczy?

Choroby te należą do endokrynologicznych, ponieważ są ściśle powiązane z nieprawidłowościami w wydzielaniu hormonów. A konkretnie – gdy dochodzi do zaburzeń pracy tych gruczołów, hormony konkretnej klasy wydzielane są w zbyt dużych lub zbyt małych ilościach. To sprawia, że organizm szwankuje na różnych płaszczyznach.

  • Zespół Cushinga to rzadkie schorzenie objawiające się olbrzymią otyłością i rozstępami, ale prowadzące też do cukrzycy i miażdżycy; wynika z nadprodukcji kortyzolu;
  • Rak nadnerczy – jest rzadki, ale bardzo agresywny. Objawia się charakterystyczną zaokrągloną twarzą oraz czerwonymi rozstępami na ciele;
  • Wrodzony przerost nadnerczy – polega na genetycznym niedoborze kortyzolu, często również aldosteronu. Przejawia się obojnaczymi narządami płciowymi u dziewcząt, trądzikiem, męskim owłosieniem i innymi charakterystycznymi dla płci objawami, a także niepłodnością;
  • Choroba Addisona – pierwotna niedoczynność kory nadnerczy – polega na niewystarczającej produkcji kortyzolu i aldosteronu. Przejawia się niskim ciśnieniem, osłabieniem, trudnością w wysiłku oraz zaburzeniami w przemianie materii;

Choroby nadnerczy są stosunkowo rzadkie, ale wymagają specjalistycznej opieki endokrynologa, ponieważ powodują wiele przykrych objawów i zmiany w wyglądzie. 

Nadnercza są rzadko wspominanym, ale szalenie ważnym organem produkującym hormony potrzebne do życia oraz przydatne w sytuacjach stresowych.

Często pojawiający się ostatnio termin „wypalenia nadnerczy” ściśle koreluje z naszym zbyt intensywnym, stresującym i niezdrowym trybem życia. Dlatego dbajmy nie tylko o swoją dietę i aktywność fizyczną, ale również o sen, regenerację, wypoczynek oraz przyjemności dla ciała i ducha na co dzień.

Nie dopuszczajmy do rozchwiania swojego systemu hormonalnego, po potem trudno nad nim zapanować i naprawić wynikające z tego skutki ich działania!