Poziom glukozy we krwi to jedno ze standardowych badań, które można wykonać w laboratorium. Z reguły zostaje ono zlecone jako jedno z pierwszych badań w przypadku podejrzenia insulinooporności lub cukrzycy typu 2.
Można również zlecić jego wykonanie na własne życzenie w celach profilaktycznych – glukozę we krwi warto zbadać przynajmniej raz do roku. Po co badać glukozę, jak przebiega takie badanie i jak interpretować jego wyniki?
Aby zrozumieć istotę insulinooporności, cukrzycy i badań związanych z tymi schorzeniami, niezbędne jest zrozumienie zasady działania cukru w naszym organizmie. To swoisty łańcuch reakcji, w którym jeden bodziec zapoczątkowuje szereg czynności i prowadzi do uzyskania konkretnego efektu – czyli samopoczucia. W tym przypadku bodźcem jest spożycie węglowodanów.
Gdy zjadasz posiłek zawierający węglowodany, Twój organizm za pomocą enzymów rozkłada je do najprostszych cząsteczek – glukozy. Polisacharydy i disacharydy wymagają wstępnej obróbki w przewodzie pokarmowym, co zajmuje trochę czasu. Natomiast cukry proste (monosacharydy) mogą niemal od razu po spożyciu zostać wchłonięte przez przewód pokarmowy do krwi.
Gdy w naczyniach krwionośnych znajdzie się glukoza, trzustka reaguje błyskawicznie, uwalniając odpowiednią porcję hormonu insuliny.
Działanie insuliny polega na obniżeniu poziomu glukozy we krwi. Nadmiar glukozy we krwi jest stanem niebezpiecznym, wywołującym szereg przykrych dolegliwości, i w konsekwencji prowadzących do rozwoju cukrzycy. Insulina sprawia, że komórki całego organizmu zostają zmuszone do wchłonięcia cukru z krwiobiegu.
Na skutek działania insuliny część glukozy zostaje zużyta na bieżące potrzeby organizmu – odżywienie mózgu, wykorzystanie podczas aktywności fizycznej i inne.
Zmagazynowanie. Pozostała glukoza, której nie wykorzystamy na bieżące potrzeby energetyczne, zostaje zmagazynowana. W tym celu organizm łączy glukozę do postaci polisacharydów, czyli glikogenu – materiału zapasowego.
Glikogen gromadzi się w mięśniach oraz wątrobie. Gdy zapas cukru we krwi wyczerpie się, a ciało wciąż będzie potrzebowało energii, w pierwszej kolejności zużyje zapasy glikogenu z mięśni, a następnie z wątroby. To dlatego zaraz po zjedzeniu posiłku bogatego w węglowodany nie rozsadza nas energia, a po chwili nie opadamy z sił – organizm stara się, abyśmy mieli przez kilka kolejnych godzin dość energii do wykonywania codziennych czynności na mniej więcej takim samym poziomie.
Zaprzestanie glukoneogenezy. Wydzielająca się insulina jest jednocześnie sygnałem dla wątroby, aby ta zatrzymała proces glukoneogenezy. To proces wytwarzania glukozy z nie cukrowych prekursorów, na przykład glicerolu czy aminokwasów, czyli jeden z mechanizmów nie dopuszczających do tego, by organizmowi nie zabrakło energii nawet w czasie głodówki.
Insulinooporność to niska wrażliwość komórek organizmu na działanie insuliny. Prawidłowa wrażliwość komórek polega na tym, że gdy do krwi wyrzucana jest insulina, komórki prawidłowo reagują na jej stężenie i wchłaniają glukozę z krwi. Oporność na insulinę to proces odwrotny – komórki nie reagują na stężenie insuliny we krwi i nie wchłaniają dostatecznie glukozy. Im większa wrażliwość komórek na insulinę, tym mniejsza oporność, i na odwrót.
Nieleczona insulinooporność może prowadzić do cukrzycy typu 2 – poziom glukozy we krwi utrzymuje się na zbyt wysokim poziomie przez długi czas.
Cukrzyca to choroba, która polega na nieprawidłowym, czyli zbyt małym wytwarzaniu insuliny przez trzustkę, w efekcie czego poziom cukru we krwi po posiłku utrzymuje się na zbyt wysokim poziomie i prowadzi do poważnych stanów chorobowych.
Istnieje kilka bardzo precyzyjnych badań laboratoryjnych, które pomagają dokładnie określić nie tylko poziom glukozy we krwi w różnych sytuacjach, ale również stan zaawansowania cukrzycy, czy prawidłowość odpowiedzi na leczenie tej choroby.
Po lekkiej kolacji poziom cukru we krwi powinien delikatnie spadać z godziny na godzinę. Rano, po przebudzeniu powinien być już relatywnie niski. Jeśli utrzymuje się na dosyć wysokim poziomie, może oznaczać to stan przedcukrzycowy lub świadczyć o cukrzycy.
Norma: <100 mg/dl lub <5,6 mmol/L
Stan przedcukrzycowy: 100-125 mg/dl lub 5,6-7,0 mmol/L
Cukrzyca: >125 mg/dl lub >7.0 mmol/L
To marker pokazujący średnią zawartość glukozy we krwi w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Jest wykorzystywany u osób z cukrzycą lub insulinoopornością do monitorowania stanu pacjenta oraz sprawdzania, jak organizm reaguje na zaordynowane leczenie. Na tej podstawie można stwierdzić, czy stan pacjenta poprawił się i ustabilizował.
Jak to działa? Hemoglobina to białko, które łączy się z tlenem we krwi i rozprowadza go po całym organizmie. Gdy glukoza łączy się z hemoglobiną, dochodzi do glikacji. Glikacja to proces niekorzystny, determinujący starzenie się białek. Do glikacji dochodzi wtedy, gdy organizm pozostaje permanentnie w stanie hiperglikemii, czyli podwyższonego poziomu cukru. Gdy hemoglobina glikowana wzrasta, oznacza to, że glikacja się nasila, co przyspiesza powstawanie mikro- i makroangiopatii, czyli powikłań cukrzycowych obejmujących naczynia krwionośne. Hemoglobina żyje przez około 4 miesiące, dlatego na podstawie badania poziomu jej glikacji można stwierdzić, jaki był stan organizmu o około 3 miesiące wstecz.
Norma: <5.7%
Stan przedcukrzycowy: 5.7-6.4%
Cukrzyca: > lub = 6.5%
Polega na wypiciu będąc na czczo 75 gramów glukozy rozpuszczonej w 200 ml wody. Następnie krew pobiera się po 120 minutach od wypicia glukozy (czasem lekarz może zlecić dodatkowe wcześniejsze pobranie próbki). W czasie tych 2 godzin nie należy wykonywać żadnej aktywności fizycznej, co wiąże się z koniecznością spędzenia w poczekalni lekarskiej tego czasu – na ten test lepiej zabrać ze sobą dobrą książkę lub audiobooka.
OGTT pozwala na zmierzenie tempa metabolizmu glukozy, czyli sprawdzenie, jak komórki organizmu reagują na insulinę wyrzucaną do krwiobiegu. To badanie standaryzowane dające lekarzom dużo informacji na temat metabolizmu glukozy, choć nie odzwierciedla prawidłowej reakcji organizmu na posiłek (który składa się przecież także z białek i tłuszczy opóźniających wchłanianie cukru do krwi) i na wysiłek fizyczny.
Norma: <140 mg/dl lub <7.8 mmol/L
Stan przedcukrzycowy: 140-199 mg/dl lub 7.8-11.0 mmol/L
Cukrzyca: > lub = 200 mg/dl lub >11.0 mmol/L
To test polegający na pobraniu próbki krwi w dowwlnym momencie, bez względu na ostatnio jedzony posiłek czy wysiłek fizyczny. Jego wyniki interpretuje się tak, jak OGTT (opisany powyżej)
Polega na „zainstalowaniu” w ciele osoby chorej na cukrzycę typu 1 lub 2 małego urządzenia, które co kilka minut sprawdza poziom cukru. Ten komputerek można sparować ze smartfonem. W razie gdyby poziom cukru zaczął niebezpiecznie spadać lub zbyt mocno podniósł się, użytkownik od razu dostaje taką informację, co pozwala mu zjeść odpowiednio skomponowany posiłek lub podać sobie dawkę insuliny.
Podstawowe badanie glukozy na czczo to jeden z najważniejszych markerów ewentualnej insulinooporności lub cukrzycy. Warto wykonywać takie badanie przynajmniej raz do roku. Glukometry można obecnie kupić już za około 50 złotych.
Takie proste testy paskowe są łatwe w użyciu i warto je mieć w domu, aby co jakiś czas dla pewności przebadać całą swoją rodzinę. Im wcześniej wykryta insulinooporność, tym łatwiej będzie odwrócić przy pomocy właściwej diety i aktywności fizycznej prawidłowe parametry krwi i tym samym nie dopuścić do cukrzycy. Dlatego badanie glukozy zdecydowanie powinno wchodzić w skład naszej corocznej profilaktyki.
W przypadku początków cukrzycy, wczesne jej wykrycie pozwoli na wdrożenie działania mającego na celu wyrównanie glikemii i zapobieganie powikłaniom cukrzycowym. Im wcześniej weźmiesz sobie do serca swoją chorobę, tym dłuższe i bardziej komfortowe życie będziesz mieć zapewnione – pod warunkiem regularnego kontrolowania stanu zdrowia i zmiany trybu życia.
Nieleczona cukrzyca powoduje szereg powikłań, takich jak zmiany w obrębie naczyń krwionośnych, ryzyko nowotworów, niewydolność nerek, otyłość, utrata wzroku i wiele innych. Ale nie tylko z tego względu ta choroba jest tak podstępna. Cukrzyca w początkowym stadium nie boli. Wiele osób bagatelizuje jej objawy.
Gdy pojawia się niedocukrzenie, intuicyjnie sięgają po coś słodkiego, ich stan na chwilę się poprawia i zapominają o dolegliwościach. Również objawy hiperglikemii mogą wydawać się osobie chorej jedynie skutkiem prowadzonego trybu życia. To sprawia, że wiele osób bagatelizuje początkowe objawy choroby i zgłasza się do lekarza dopiero wtedy, gdy stają się one nieznośne.
U osób chorych na cukrzycę może dojść do dwóch skrajnie różnych rodzajów objawów – wynikających z hipoglikemii (niedocukrzenia) lub hiperglikemii (nadmiaru glukozy we krwi). Jeden i drugi stan jest zagrożeniem życia, dlatego w przypadku wystąpienia charakterystycznych objawów należy zgłosić się do lekarza i na badania.
Występuje u osób chorych na cukrzycę na przykład wtedy, gdy zaaplikują sobie zbyt dużą dawkę insuliny, zjedzą zbyt mało węglowodanów po wysiłku fizycznym albo wypiją alkohol w większej ilości, bez „podparcia” tego picia odpowiednią ilością węglowodanów w posiłku. W takiej sytuacji pojawiają się następujące objawy:
W skrajnych przypadkach, gdy hipoglikemia jest bardzo duża, dochodzi do objawów, które wymagają natychmiastowej reakcji – podania glukozy dożylnie lub przy braku takiej możliwości wezwania karetki pogotowia.
Warto pamiętać, że nie każda osoba zataczająca się na ulicy to osoba pijana. Diabetycy namawiani się do noszenia specjalnych niebieskich opasek na nadgarstku informujących o chorobie, właśnie na wypadek gdyby do takich objawów doszło w miejscu publicznym, aby przechodnie mogli szybko zawiadomić pogotowie i wskazać na czym polega problem. Jeśli zauważysz osobę zataczającą się, nawet bez takiej opaski, zawsze wezwij pogotowie – być może trafiłeś właśnie na epizod niedocukrzenia.
Może być przyczyną nadmiernej ilości cukrów prostych w posiłku, spożycia nieplanowanego posiłku, pominięcia dawki insuliny lub nawet infekcji przebiegającej z gorączką. Poziom cukru we krwi wzrasta i nie może być obniżony, co powoduje następujące objawy:
W sytuacji, gdy poziom cukru we krwi utrzymuje się niemal stale na zbyt wysokim poziomie, może dojść do infekcji okolic intymnych, nagłej utraty masy ciała, suchości skóry.
Podobnie jak w przypadku hipoglikemii, jeśli zdarzy Ci się spotkać na ulicy osobę, która ma kłopoty z utrzymaniem równowagi, wymiotuje, a jej oddech pachnie jak po spożyciu alkoholu, to nie zakładaj od razu, że masz do czynienia z alkoholikiem. Być może to właśnie hiperglikemia jest powodem zachowania i wyglądu takiej osoby. Jeśli nie możesz zaaplikować tej osobie insuliny – zadzwoń po karetkę.
Systematyczne badanie poziomu cukru we krwi to niewielki wydatek – zarówno jeśli mowa o kupnie glukometru, jak i zleceniu badań w laboratorium. Może za to uratować Ci życie, gdy zdiagnozuje się u Ciebie insulinooporność lub stan przedcukrzycowy. Nie bagatelizuj badań profilaktycznych – cukrzyca jest chorobą nieuleczalną, ale można z nią żyć, i to całkiem komfortowo, pod warunkiem przestrzegania diety i stosowania się do zaleceń lekarskich.
Czy wiesz, że śniadanie może być pyszne i zdrowe, nawet bez glutenu? Oto 10 wyjątkowych…
Kasze i zboża to nie tylko zdrowa alternatywa dla tradycyjnych składników, ale także prawdziwe bogactwo…
Szukasz pomysłu na szybką, smaczną i efektowną kolację? Oto 10 przepisów na makaronowe dania, które…
Szukasz pomysłów na pyszne i sycące kolacje? Oto 10 wyjątkowych przepisów z wieprzowiną w roli…
Jeśli chcesz zacząć dzień z energią i zbudować zdrową sylwetkę, odpowiednio zbilansowane śniadanie to klucz…
Szukasz pomysłu na wyjątkową kolację, która zaskoczy smakiem i prostotą przygotowania? Oto 10 sprawdzonych przepisów…