Tarczyca – przegląd najważniejszych zaburzeń w jej pracy

Tarczyca to niewielki gruczoł układu hormonalnego. Zaburzenia jego pracy występują niezwykle często i dają poważne objawy, których nie należy bagatelizować. Z jakimi zaburzeniami pracy tarczycy można się spotkać najczęściej?

Czym jest tarczyca?

Co to jest tarczyca? Tarczyca to inaczej gruczoł tarczowy w kształcie motyla zlokalizowany u nasady szyi, tuż przy krtani. Jest częścią skomplikowanego układu hormonalnego. Odpowiada za wydzielanie: trójjodotyroniny T3, tyroksyny T4 i kalcytoniny. To hormony wpływające na gospodarkę wapniowo-fosforową oraz metabolizm organizmu.

Istotą prawidłowego funkcjonowania tarczycy jest to, aby wydzielała ona dokładnie tyle, ile potrzeba każdego z hormonów – ani za dużo, ani za mało. Stąd też najpoważniejsze schorzenia tego gruczołu dotyczą właśnie nadprodukcji lub niedostatecznej produkcji hormonów tarczowych. 
Istnieje wiele doniesień, że prawidłowa praca tarczycy wynika również, ze zdrowych jelit, tutaj możesz zobaczyć fragment wideo gdzie dr Patrycja Szachta tłumaczy jak odbudować jelita tak, aby odczuły to wszystkie organy z tarczycą, wątrobą i sercem włącznie. Kliknij tutaj aby zobaczyć

Jak zbudowana jest tarczyca?

Tarczyca ma kształt motyla, po którego obu stronach skrzydeł znajdują się przytarczyce – małe gruczoły wydalnicze. Składa się z pęcherzyków miąższu, zbudowanego z jednowarstwowego nabłonka – płaskiego lub sześciennego. Gdy nabłonek ma postać sześcienną, wówczas hormony są syntetyzowane.

Gdy jest to nabłonek płaski, wtedy aktywność wydzielnicza tarczycy jest zahamowana. Te zmiany w wielkości komórek mają ścisły związek z tym, że tarczyca oprócz produkcji hormonów ma także zdolność ich syntetyzowania, zanim je uwolni do krwi. Gruczoł tarczowy jest otoczony dwuwarstwową torebką łącznotkankową. Dodatkowo jest bogato unerwiony i unaczyniony. 

Jak regulowana jest praca tarczycy?

Produkcja i wydzielanie hormonów do krwi regulowane są bezpośrednio przez układ podwzgórze-przysadka mózgowa na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Oznacza to, że hormon TSH produkowany przez przysadkę wpływa na wydzielanie hormonów. Z kolei na skutek wydzielania hormonów tarczowych, spada poziom wydzielania TSH.

Produkcja i wydzielanie hormonów metabolicznych zachodzić może również na skutek pobudzania układu współczulnego, co ma duże znaczenie w przypadku mobilizacji organizmu i dążenia do gromadzenia zapasów. 

Na skutek zmian hormonalnych u kobiet ciężarnych mogą nastąpić zmiany w produkcji i wydzielaniu hormonów tarczowych. Również pod wpływem zimna podwzgórze może wydzielać tyreoliberynę TRH działającą pośrednio na tarczycę i stymulująca do zwiększonego wydzielania hormonów tarczowych – dzięki termodetektorom. Podobnie może zadziałać wazopresyna lub adrenalina.

Eutyreza to termin medyczny określający prawidłową pracę gruczołu tarczowego. 

Jakie są najpopularniejsze dysfunkcje tarczycy?

Nadczynność tarczycy

To schorzenie występuje rzadko u mężczyzn, choruje na nie około 1% populacji kobiet. W przypadku nadczynności tarczycy przyczyną takiej dysfunkcji może być na przykład guz przysadki mózgowej lub zaburzenia hormonalne związane z okresem przekwitania albo ciąża, ale główną jest choroba Gravesa-Basedowa, zaburzenie na tle autoimmunologicznym.

Mówi się, że przyczyną nadczynności są czynniki genetyczne przy odpowiedniej ekspozycji środowiskowej. Objawem nadczynności tarczycy są:

– kołatanie serca, niepokój, nerwowość

– drżenie kończyn

– drażliwość

– cienka skóra

– bezsenność

– łamliwość włosów i paznokci

– chudnięcie

– osłabienie

– przy chorobie Gravesa-Basedowa może wystąpić wytrzeszcz oczu

Leczenie nadczynności tarczycy polega głównie na zapobieganiu wytwarzaniu nadmiernej ilości hormonów metimazolem, radioaktywnym jodem lub poprzez operację tarczycy. 

Niedoczynność tarczycy

Odwrotnie jak w nadczynności, w tym przypadku tarczyca nie produkuje dostatecznej ilości hormonów.

Zwykle spowodowana jest stanem zapalnym tarczycy – chorobą Hashimoto. Może też wynikać z operacyjnego usunięcia gruczołu tarczowego lub być powikłaniem radioterapii. 

Objawy niedoczynności to:

– zmęczenie

– sucha skóra

 -nadwrażliwość na chłód

– kłopoty z pamięcią

– depresja

– zwiększenie się masy ciała

– osłabienie

– spowolnienie tętna

– zaparcia

Leczenie niedoczynności tarczycy polega na podawaniu leków hormonalnych. 

Hashimoto

Jest to przewlekłe limfocytarne zapalenie gruczołu tarczowego. Występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn i niestety jest jednym z najczęstszych schorzeń tarczycy.

Polega na tym, że układ odpornościowy omyłkowo atakuje tarczycę, upośledzając tym samym jej zdolność do produkcji prawidłowej ilości hormonów. 

Jej objawy to: 

– przemęczenie

– depresja

– sucha skóra, włosy

– przyrost masy ciała

– opuchnięta twarz

– nieregularne miesiączki

– zwiększona wrażliwość na chłód

– powiększona tarczyca – wole tarczycowe

Leczenie polega na podawaniu hormonów i tym samym wyregulowaniu ich poziomów, co łagodzi objawy Hashimoto. 

Choroba Gravesa-Basedowa

Jest to choroba autoimmunologiczna atakująca tarczycę, która wywoływana jest przez agresję układu odpornościowego na komórki tarczycy.

Najczęściej występuje u kobiet w wieku 20-30 lat, choć może się rozwinąć w każdym wieku. Ma podłoże genetyczne. Czynnikiem ryzyka do jej wystąpienia może być ciąża, stres, palenie papierosów. 

Objawy Gravesa-Basedowa to:

– zmęczenie, drażliwość, niepokój

– kołatanie serca

– nadmierna potliwość

– problemy ze snem

– biegunki lub częstsze wypróżnienia

– kłopoty z cyklem menstruacyjnym

– wole tarczycowe

– wytrzeszcz oczu

Chorobę leczy się beta-blokerami, lekami przeciwtarczycowymi, radioaktywnym jodem w celu zniszczenia części albo całości tarczycy, lub poprzez chirurgiczne usunięcie tarczycy w przypadku nietolerancji leków.

Ta choroba nieleczona może prowadzić do kłopotów z sercem i zwiększonej łamliwości kości z uwagi na zaburzoną gospodarkę wapniowo-fosforową. 

Wole tarczycowe

Jest ono niezłośliwym, widocznym gołym okiem powiększeniem tarczycy. Może ono być spowodowane niedoborem jodu w organizmie. Bywa też objawem nadczynności tarczycy, czyli nadmiaru jodu w organizmie.

Wole daje takie objawy jak obrzęk i ucisk w okolicy szyi, trudności w oddychaniu lub połykaniu, kaszel, chrypka, świszczący oddech. W zależności od przyczyny wole leczy się poprzez suplementację jodu, leczenie farmakologiczne lub w ostateczności zabieg chirurgiczny.

Guzki tarczycy

To schorzenie związane jest z niedoborem jodu i objawia się jako wyczuwalne lub niewyczuwalne guzki w okolicy tarczycy.

Wymagają one diagnostyki, bo choć większość z nich ma charakter niezłośliwy, to część może przerodzić się w raka tarczycy. Niektóre guzki wydzielają hormony tarczycowe, które powodują takie objawy jak:

– zwiększona częstotliwość tętna

– nerwowość

– zwiększony apetyt

– drżenia kończyn

– utrata masy ciała

– potliwość

Są to objawy podobnie do niedoczynności tarczycy. Jednak guzki mogą występować także w przypadku choroby Hashimoto – wówczas będą się wiązały z objawami typowymi dla tego schorzenia.

Leczenia w przypadku guzków nie podejmuje się zwykle, gdy są one niezłośliwe i nie zagrażają życiu, ewentualnie dąży się do ich zmniejszenia. 

Czy można zapobiegać chorobom tarczycy?

Istnieje wiele publikacji naukowych, które mówią, że dieta śródziemnomorska i DASH pomaga w ustabilizowaniu pracy tarczycy. Tutaj możesz kupić gotowe jadłospisy, które usprawnią prace twojej tarczycy. Kup teraz

W większości przypadków nie ma możliwości zapobiegania chorobom tarczycy, gdyż uwarunkowane są one genetycznie. Jednak niektóre rodzaje schorzeń mogą ujawnić się po ekspozycji na niektóre czynniki środowiskowe – niedobór jodu w diecie, ciążę, silny przewlekły stres.

Trudno jest jedna przewidzieć, która ze zdrowych osób, niemających żadnych objawów, jest obciążona skłonnością do zachorowania na tarczycę. Stąd też bardzo ważne jest po prostu obserwowanie swojego ciała i wizyta lekarska w przypadku jakichkolwiek niepokojących dolegliwości. Im wcześniej podejmie się leczenie chorób tarczycy, tym większa szansa na spokojne życie pozbawione uczucia dyskomfortu w codziennych sytuacjach.