Ciężka biegunka – jak z niej wyjść?

Ciężka biegunka to taka, która przebiega „z fajerwerkami”, czyli dużo gwałtowniej niż ta zwykła. Jest ona zwykle krótkotrwała, ale na tyle wyczerpuje organizm, że może być wskazana przy niej pomoc lekarska. W przypadku gwałtownego rozwolnienia nie mówimy jedynie o rozluźnieniu konsystencji stolca, czy zwiększeniu jego częstotliwości na przykład na skutek zwiększonego spożycia błonnika czy wypicia alkoholu. Etiologia takich eksplodujących biegunek jest zwykle poważniejsza i wymaga nie tylko objawowego, lecz również przyczynowego leczenia. 

Czym charakteryzuje się gwałtowna biegunka?

Główną jej cechą jest bardzo nagłe pojawienie się chęci wypróżnienia, trudne do opanowania. Skurcze jelit są bardzo silne, a odbytnica rozszerza się znacząco – co jest głównym powodem intensywności doznań. Na skutek nagłych gwałtownych skurczów można odczuwać bóle brzucha oraz wydzielać duże ilości gazów. Wyrzut takiej biegunki jest bardzo silny, dlatego chory czym prędzej musi udać się do toalety, ponieważ nie jest w stanie jej powstrzymać. 

Z czego składa się biegunkowy stolec?

Kiedy zawartość żołądka trafia do jelit, najpierw jest z niej „wysysane” wszystko, co organizm może wykorzystać z pożywienia. Następnie z niestrawionych resztek formuje się kał, który w jelicie grubym jest dodatkowo „wzbogacany” w różne substancje, takie jak barwnik bilirubina będący efektem rozpadu krwinek czerwonych, czy woda. W stolcu biegunkowym aż 75% zawartości stanowi właśnie woda i elektrolity. Pozostałe 25% to cząstki o charakterze stałym, które zostają wydalone:

Przyczyny gwałtownych biegunek

Zakażenia bakteryjne i wirusowe

Stanowią one najczęstszą i najbardziej prawdopodobną przyczynę takich intensywnych rozwolnień. Spośród wirusów powodujących tę dolegliwość najpoważniejszym jest rotawirus wywołujący grypę żołądkową.

Bakterie, które powodują infekcje przebiegające w tak gwałtowny sposób, to głównie Salmonella i E.coli. Zakażenia wirusowe i bakteryjne tego typu są najpowszechniejsze u dzieci – przenoszą się one przez brak higieny osobistej i zanieczyszczoną żywność. Żłobki, przedszkola, szkoły, kolonie – są bardzo dobrym potencjalnym miejscem zakażenia z uwagi na występowanie w tych miejscach dwóch z tych czynników – żywienia zbiorowego oraz obecności dzieci, które zwykle lekceważą sobie zasady higieny. 

Pasożyty

Wśród pasożytów powodujących silne, ciężkie biegunki, najpoważniejszym przeciwnikiem jest Giardia lamblia oraz pierwotniaki z gatunku cryptosporidium wywołujące kryptosporidiozę. Znajdują się one przede wszystkim w zanieczyszczonej żywności oraz wodzie pitnej. Atakują najskuteczniej osoby o osłabionym układzie immunologicznym. Te pasożyty kałowe mogą powodować epidemie na przykład tam, gdzie nie myje się rąk po skorzystaniu z toalety lub przewinięciu dziecka czy osoby chorej. 

Choroby jelitowe

W przypadku chorób mających przyczyny natury wewnętrznej, czyli nie występujących na skutek zakażenia, biegunki mają charakter przewlekły i występują po zjedzeniu pokarmu, którego osoba chora nie toleruje. Choroba wrzodziejąca jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia czy nieswoiste zapalenie jelit to jednostki chorobowe, które przebiegają z intensywnymi biegunkami oraz bólami brzucha i wymagają leczenia. 

Leki

Większość powszechnie stosowanych lekarstw nie wywołuje skutków ubocznych w postaci silnych biegunek, ponieważ są bardzo skrupulatnie badane na tę okoliczność. Jednak wciąż funkcjonują pewne antybiotyki, które mogą mieć ten skutek uboczny. Jednymi z leków powodujących biegunki w wielu przypadkach stosowania są leki chemoterapeutyczne. Wciąż jest to grupa leków, które powodują wiele przykrych efektów ubocznych, choć ratują zdrowie i życie. 

Alergie i nietolerancje

Coraz powszechniejsze stają się rozmaite alergie oraz nietolerancje pokarmowe, które mogą powodować różne przykre objawy, z gwałtownymi biegunkami włącznie. Objawy te występują jednak tylko na skutek kontaktu z alergenem, dlatego prawidłowo prowadzona dieta eliminacyjna powinna w zupełności zaradzić temu problemowi.

Czy gwałtowna biegunka jest poważnym objawem?

Biegunka jest zaledwie objawem różnych problemów z układem pokarmowym, a nie chorobą. Mimo to nie wolno jej lekceważyć. Należy przejść krok po kroku przez etapy jej uspokojenia, od wyleczenia jelit, przez zapobieganie powikłaniom, aż po zdiagnozowanie przyczyny i wyeliminowanie jej. Czym może się skończyć nieleczona biegunka?

Odwodnienie

W czasie biegunki nadmierna ilość wody przedostaje się zwrotnie do jelita grubego i jest wydalona na zewnątrz. To sytuacja szkodliwa, ponieważ w bardzo krótkim czasie dochodzi do wypłukania z organizmu większej ilości wody, niż było przyjęte w ciągu ostatnich godzin. Komórki odwadniają się w ekspresowym tempie.

Nawet 1,5-procentowe odwodnienie organizmu powoduje objawy ze strony neurologicznej, takie jak zawroty i bóle głowy, zaburzenia koncentracji i inne. 

Niedobory elektrolitowe

Wraz z wodą z organizmu są wypłukiwanie także elektrolity: potas, sód, magnez, wapń. Są one odpowiedzialne głównie za przewodnictwo nerwowe i mięśniowe, dlatego gwałtowne ich wydalenie będzie powodowało skurcze, osłabienie, problemy neurologiczne. 

Osłabienie

W szczególności długotrwałe biegunki sprawiają, że pozbywamy się z jelit swojego ostatniego posiłku i tracimy apetyt na kolejne. Efektem jest osłabienie, problemy z poruszaniem się, utrata masy ciała w dłuższej perspektywie. Można wtedy stać się bardziej podatnym na inne infekcje, bo układ immunologiczny także ulega osłabieniu.

Zespół hemolityczno-mocznicowy

Najczęściej występuje jako powikłanie zakażenia E.coli. Objawem tego powikłania są biegunki, wymioty, krwawe stolce, gorączka, bóle brzucha, skąpomocz, a nawet siniaki na ciele. Wymaga to bezwzględnej hospitalizacji. W szczególności często pojawia się u dzieci. 

Kto jest najbardziej narażony na ciężką biegunkę?

Choroby przebiegające z biegunką mogą się przytrafić każdemu, jednak jest pewna grupa osób, które są na nie szczególnie narażone:

  • Osoby przebywające w krajach tropikalnych. W krajach rozwijających się obowiązują obniżone standardy sanitarne, skutkujące bardzo częstymi zatruciami pokarmowymi turystów
  • Osoby często zmieniające pieluchy – rodzice małych dzieci, opiekunowie osób starszych i niepełnosprawnych
  • Osoby zmuszone do leczenia chemioterapią
  • Chorzy na choroby jelit
  • Dzieci, które bardzo często biorą ręce do buzi i nie przestrzegają standardów higieny
  • Osoby korzystające z żywienia zbiorowego, które często bywa przyczyną epidemii pokarmowych na skutek spożycia zakażonych produktów

Czy biegunka wymaga wizyty u lekarza?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ wiele zależy od przyczyny biegunki. Z pewnością osoby chorujące na silną biegunkę raczej powinny pomyśleć o domowej wizycie lekarskiej, ponieważ raczej nie będą w stanie dotrzeć do lekarza. Istnieje kilka wyznaczników, które obligują do natychmiastowej wizyty lekarskiej:

  • Jeśli chorym jest dziecko, szczególnie małe
  • Jeśli biegunka trwa dłużej niż 2 dni (u dziecka 24 godziny)
  • Jeśli stolec ma kolor czarny lub widoczna jest w nim krew albo ropa
  • Gdy biegunka przebiega z silnymi bólami brzucha albo odbytnicy
  • Gdy pojawia się wysoka gorączka
  • Gdy dojdzie do objawów odwodnienia – suche usta, brak moczu, zawroty głowy

Jak sobie pomóc w czasie biegunki?

W niektórych przypadkach gwałtowna biegunka nie będzie wymagała wizyty lekarskiej, a jedynie dobrej opieki domowej. Należy jednak bacznie obserwować stan zdrowia pacjenta i w razie niepokojących objawów udać się do lekarza, zadzwonić do niego po konsultację lub wezwać pogotowie. Klasyczne sposoby postępowania z biegunką to:

  • Leki na biegunkę dostępne bez recepty – pomagają zmniejszyć resorpcję zwrotną wody i hamują biegunki, o ile to możliwe
  • Spożywanie produktów wchłaniających wodę – ryżu, bananów, sucharów
  • Wzbogacanie diety w elektrolity i glukozę – izotoniki, woda z solą, cukrem i cytryną, elektrolity w saszetkach dostępne w aptece
  • Bezwzględne nawadnianie – wypijanie dużych ilości wody, herbatek ziołowych, roztworów z elektrolitami
  • Unikanie produktów podrażniających jelita – kwaśnych, bardzo słonych, bardzo słodkich, pikantnych, a przede wszystkim zawierających dużo błonnika
  • Odpoczynek w pozycji leżącej ze swobodnym dostępem do toalety
  • Unikanie wysiłku
  • Częste mycie rąk, mycie produktów spożywczych przed obróbką lub zjadaniem na surowo

Biegunka jest stanem, który większość z nas przechodziła przynajmniej raz w życiu. Nie wszystkie gwałtowne biegunki wymagają natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Większość przypadków wymaga „przeczekania” i leczenia objawowego. Zawsze jednak należy dbać o to, by się nie odwodnić, unikać strat elektrolitów i nie pogorszyć swojego stanu.