Powtórzmy to kolejny raz – ciało dorosłego człowieka nawet w 70% składa się z wody.

Tę informację musisz zapamiętać, aby uświadomić sobie, jak bardzo ważna jest woda dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Stan deficytu wody w organizmie może mieć bardzo różne nasilenie – od drobnego, który łatwo uzupełnić, do zagrażającego zdrowiu i życiu.

Do tego drugiego stanu może prowadzić przewlekłe odwodnienie. Kiedy się je diagnozuje i w jakich sytuacjach?

Twoje ciało, a zużycie wody

Jedną z naszych podstawowych fizjologicznych funkcji jest odczuwanie pragnienia. Jesteśmy przyzwyczajeni od maleńkości sięgać po napoje, gdy czujemy się spragnieni.

Organizm sam się o to dopomina suchością w ustach i trudnościami w przełykaniu śliny. Dzieje się tak najczęściej w czasie wzmożonej aktywności fizycznej lub podczas upałów. Wtedy nie musimy pamiętać o piciu wody, ciało samo się o to dopomina.

U zdrowej osoby obieg wody w organizmie jest stały i mniej więcej regularny – wydala się jej tyle, ile się przyjęło w ciągu dnia.

Wszelkie ubytki należy natomiast regularnie uzupełniać, pijąc wodę po kilka szklanek dziennie. 

Obieg wody w organizmie

Płyny po przedostaniu się do żołądka trafiają do jelit bardzo szybko – szczególnie gdy jest to woda w czystej postaci. Stamtąd są wchłaniane zwrotnie do krwi, która rozprowadza cząsteczki wody po wszystkich komórkach ciała, dostarczając im tej życiodajnej substancji. Z powrotem krew wraz z wodą trafia do nerek, gdzie zostaje przefiltrowana, a pozostała woda zmienia się w mocz, który jest wydalany na zewnątrz. 

Czy można zapomnieć o piciu wody?

Brak dostatecznej ilości płynów w organizmie skutkuje przede wszystkim zagęszczeniem krwi.

To z kolei sprawia, że transport składników odżywczych do organów jest utrudniony.

Odbija się to przede wszystkim na funkcjonowaniu układu ruchu oraz układu nerwowego.

Nasze ciało jest wyposażone w bardzo złożone systemy reagowania nawet na 1-procentowy ubytek wody.

Mianowicie, już tak nieznaczne odwodnienie powoduje wysuszenie śluzówek i silną chęć zwilżenia ust.

W przypadku zdrowego człowieka na co dzień trudno jest więc zapominać o zaspokajaniu pragnienia.

Są jednak przypadki, kiedy organizm musi uczyć się funkcjonować w przypadku zmniejszonej podaży wody.

Może tak być na przykład na skutek braku dostępu do wody pitnej w krajach Trzeciego Świata, lub na skutek życia w bardzo gorącym klimacie, który zwiększa transpirację wody przez skórę i prowadzi do trudności w uzupełnianiu tych braków w sposób regularny. 

Stany wpływające na możliwość odwodnienia organizmu

W niektórych przypadkach możliwe jest przewidzenie nastąpienia odwodnienia. Z reguły bowiem odwodnienie nie jest skutkiem nieprzyjmowania właściwych ilości wody, lecz nadmiernego jej wydalania, zwykle na skutek choroby. Oto najczęstsze przyczyny przewlekłego odwodnienia:

• Podeszły wiek. Osoby w starszym wieku często świadomie ograniczają ilość wypijanych płynów, aby uniknąć częstego chodzenia do toalety. Są mniej aktywne fizycznie i mniej przebywają w ostrym słońcu, dlatego nie odczuwają pragnienia tak dotkliwie. Starzenie się układu nerwowego również może przyczyniać się do tego, że pragnienie jest dużo słabiej sygnalizowane i senior musi na siłę pić herbatki, choć jego organizm nie wykazuje pragnienia.
• Biegunka i wymioty. Zwracanie treści pokarmowej na skutek zatrucia to najczęstszy powód odwodnienia, które może mieć nagłe i fatalne konsekwencje. Biegunka sprawia, że woda nie jest absorbowana z powrotem do organizmu, ale wydalana. Natomiast wymioty – że nie ma szans w ogóle przejść do dalszej części układu pokarmowego. Biegunka i wymioty są szczególnie ryzykowne u niemowląt i małych dzieci, których zawartość wody w organizmie jest największa w stosunku do masy ciała i łatwo ją utracić.
• Choroby jelit. Na skutek dolegliwości takich jak celiakia, zapalenie jelit czy zespół jelita drażliwego, może dochodzić do zwiększonej podatności na biegunkę, a wraz z nią – ryzyko utraty równowagi wodno-elektrolitowej.
• Wysokie ciśnienie krwi. Nadciśnienie powoduje nadmierną utratę wody z organizmu na skutek zaburzonej pracy układu krwionośnego.
• Choroby nerek. Dla prawidłowego funkcjonowania nerek, powinny one przetwarzać każdej doby określoną ilość płynów. W przypadku gdy nerki pracują zbyt szybko powodując wielomocz lub częstomocz, może to doprowadzić do zbyt szybkiej utraty zapasów wody w organizmie.

Objawy przewlekłego odwodnienia

Wiele osób może nie zdawać sobie sprawy z tego, że cierpi na przewlekłe odwodnienie.

Wynika to z kilku kwestii. Nie są to osoby o ograniczonym dostępie do wody i wcale nie unikają jej picia – zwykle piją tylko wtedy, gdy czują silne pragnienie, i to w niewielkiej ilości.

Utrzymują jednak, że przecież piją wodę – stąd nie wiążą swojego pogorszonego samopoczucia z dehydratacją. Poza tym, organizm w przypadku braku dostępu do wody stara się rozdysponować to, co mu się daje – zwykle z całkiem dobrym skutkiem, bo przecież nasze ciało tak właśnie jest zaprojektowane, aby radzić sobie również w ekstremalnych sytuacjach. Kolejną ważną rzeczą jest to, że objawów przewlekłego odwodnienia zwykle nie kojarzy się bezpośrednio z brakiem wody.

A należą do nich na przykład:

• Ciemniejszy kolor moczu
• Fizyczne zmęczenie mięśni, osłabienie
• Zawroty głowy (problemy z koncentracją, pogorszona sprawność umysłowa)
• Ekstremalne pragnienie
• Bóle głowy
• Sucha skóra
• Zaparcia

Te objawy są bardzo nieswoiste. Możemy łączyć je na przykład z przepracowaniem, nasilonym stresem w pracy, gorszą pogodą, czy brakiem witamin i minerałów. A zatem, gdy pojawiają się tego rodzaju objawy, warto zastosować najprostszą z możliwych terapii – spróbować solidnie nawadniać swój organizm każdego dnia, zamiast sięgać po tabletki przeciwbólowe czy kolejną kawę. 

Test turgoru skóry

Turgor jest stanem napięcia ściany komórkowej, na który wpływ ma ciśnienie hydrostatyczne wewnątrz komórek skóry.

Prościej mówiąc – gdy komórka jest dostatecznie wypełniona wodą, utrzymuje odpowiedni kształt i jędrność, ponieważ obecność wody wewnątrz powoduje odpowiednie napięcie „balonika”.

Test turgoru jest bardzo prosty i można go bez problemu przeprowadzić samodzielnie w każdej chwili.

Wystarczy uszczypnąć skórę na grzbiecie dłoni i przytrzymać kilka sekund, a następnie puścić.

Jeśli skóra natychmiast powróci do normalnego kształtu, oznacza to prawidłowe nawodnienie.

Jeśli potrzebuje na to trochę więcej czasu – to znak, że ciało jest odwodnione. 

Analiza moczu

Na podstawie samej barwy moczu można określić, czy poziom płynów jest prawidłowy. Jasny, delikatnie słomkowy kolor oznacza prawidłową ilość płynów. Ciemnożółty, a wręcz brunatny kolor moczu wskazuje na przewlekłe odwodnienie. 

Analiza elektrolitów

W celu głębszej diagnozy odwodnienia, które zawsze idzie w parze z zaburzeniem gospodarki elektrolitowej, lekarz może zalecić wykonanie badania na obecność elektrolitów we krwi. Gdy będzie ich zbyt mało, jest to ewidentny sygnał, że należy zadbać o prawidłowe nawodnienie organizmu. 

Sposoby odzyskiwania formy po długotrwałym odwodnieniu

Czas powrotu do stanu prawidłowego nawodnienia organizmu po odwodnieniu może zależeć od tego, jak długo organizm był odwodniony.

Z reguły wystarcza jednak kilka dni, aby dostarczyć mu tego, czego on potrzebuje.

W przypadku silnych biegunek i wymiotów zaleca się, aby uniknąć gwałtownego odwodnienia, picie wody z elektrolitami jeszcze w czasie trwania choroby. Leczenie odwodnienia nie wymaga farmakoterapii ani ścisłej kontroli lekarza.

Każdy człowiek doskonale może sobie poradzić z tym samodzielnie.

Należy pamiętać, że jednorazowe wypicie dużych ilości płynów nie jest dobrym rozwiązaniem w tym przypadku.

Zaleca się spożywanie małych ilości wody, lecz częściej, w regularnych odstępach czasu.

Sama woda to może być za mało, nawet gdy jest to woda mineralna z niezbędnymi elektrolitami.

Najlepiej skorzystać z gotowych aptecznych saszetek z elektrolitami i glukozą, które stosuje się w takich właśnie sytuacjach. 

Jak zawsze pamiętać o piciu wody?

Wyrobienie sobie nawyku picia wody jest trudne, gdy organizm nie sygnalizuje pragnienia we właściwy sposób.

Dlatego trzeba go stymulować, przypominając sobie o konieczności wypicia szklanki wody na przykład co godzinę.

Metody mogą być różne – grunt, aby zadziałały. Na miłośników nowoczesnych technologii działają aplikacje w telefonie.

Tradycjonaliści stawiają na 1,5-litrowe butelki wody z zaznaczonymi markerem porcjami do wypicia o określonej godzinie.

Jeszcze inni po prostu stawiają obok siebie w pracy i w domu szklankę wody i popijają z niej gdy tylko spojrzą w tym kierunku.

Nieważne jak, ważne aby odniosło to skutek w postaci przywrócenia równowagi wodno-elektrolitowej w organizmie.

A jakie mogą być skutki odwodnienia?

Najczęściej obejmują one problemy z funkcjonowaniem układu nerwowego.

Jeśli wody jest zbyt mało, komórki mózgu nie są właściwie ukrwione i dotlenione, co objawia się bólem głowy, pogorszoną koncentracją, gorszym snem.

Picie wówczas zwiększonych ilości kawy nie jest dobrym rozwiązaniem – lepiej sięgnąć po szklankę wody.

Mogą też pojawić się trudności z usuwaniem związków wapnia wraz z moczem, co będzie powodowało kamienie nerkowe.

Na skutek odwodnienia może się pogorszyć stan układu krążenia, pojawia się wówczas nadciśnienie, które może wpłynąć na pogorszenie pracy serca.

To przykłady dolegliwości, które mogą się pojawiać na skutek długotrwałego niedostatecznego poboru wody.

Skrajne odwodnienie na skutek całkowitego niedostarczania wody do organizmu przez kilka dni, prowadzi niechybnie do śmierci, ponieważ żaden z organów nie jest zaopatrywany w wodę, a co za tym idzie – w krew i tlen. 

Straszne i nagłe skutki skrajnego odwodnienia powinny być dla nas wszystkich nie tylko przestrogą, aby dbać o zdrowie swoje i swoich bliskich.

To również impuls aby pomyśleć o środowisku naturalnym, zużywaniu zbyt dużych ilości wody w naszych gospodarstwach domowych.

To powód by przemyśleć, jak nadkonsumpcjonizm może wpłynąć na nadmierne zużycie wody, a w konsekwencji jej brak na całej planecie.

To już się dzieje – w krajach Trzeciego Świata woda pitna jest cenniejsza niż złoto, a z powodu braku dostępu do niej w męczarniach umiera wielu ludzi każdego dnia.

Nie sposób nie przystanąć nad tym zagadnieniem w kontekście przewlekłego odwodnienia i jego skutków! 

Referencje

https://doi.org/10.1111/j.1753-4887.2012.00539.x

https://www.hopkinsmedicine.org/healthlibrary/conditions/adult/non-traumatic_emergencies/dehydration_and_heat_stroke_85,p00828

http://doi.org/10.1038/srep33855

https://www.kidney.org/content/6-tips-be-water-wise-healthy-kidneys

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3410506/

https://www.urologyhealth.org/urologic-conditions/kidney-stones/causes