Przysadka – co ma wspólnego z Twoja masą ciała?

Przysadka mózgowa jest gruczołem, którego nazwa przewija się wielokrotnie, przy próbach omawiania tematów związanych z regulacją hormonalną. Jak wiemy, hormony pełnią w naszym życiu bardzo istotną rolę. Ich niewłaściwe działanie może doprowadzić do wielu poważnych dolegliwości.

Przysadka mózgowa

Przysadka jest tak naprawdę malutkim hormonem, zlokalizowanym wewnątrz czaszki. Dzieli się na część przednią, tylną i środkową. Każda z tych części jest odpowiedzialna za wytwarzanie innego rodzaju hormonów.

Działanie przysadki jest bardzo istotne dla zdrowia i życia człowieka. Jeśli jest nieprawidłowo wykształcona, wówczas może doprowadzić do niedoczynności i upośledzenia rozwoju biologicznego. Jej nadczynność z kolei powoduje przedwczesną dojrzałość płciową i gigantyzm.

Jakie hormony produkuje?

Część przednia:

• Hormon wzrostu GH – ten hormon reguluję pracę rozrostu organizmu, na podstawie dostarczanych mu aminokwasów. Odpowiada też za wzrost poziomu glukozy we krwi i rozkładanie tłuszczów zapasowych. Dodatkowo, dzięki funkcji zatrzymywania wapnia i fosforu, GH odpowiada także za wzrost kośćca.
• Hormon adrenokortykotropowy ACTH – ściśle współpracuje z korą nadnerczy, wzmagając produkcję hormonów nadnerczowych.
• Hormon tyreotropowy TSH – to on pobudza metabolizm i stymuluje gruczoł tarczycowy do wydzielania hormonów: T3 i T4, na zasadzie sprzężenia zwrotnego.
• Hormon folikulotropowy FSH – jest bardzo istotny u kobiet i mężczyzn. To hormon płciowy – u panów pobudza spermatogenezę, czyli wytwarzanie plemników. U kobiet – powoduje wzrost i dojrzewanie pęcherzyka płciowego, a także stymuluje wydzielanie estrogenu. Ułatwia więc zajście w ciążę oraz jej utrzymanie.
• Hormon luteinizujący LH – u panów pobudza wytwarzanie testosteronu. U pań – podtrzymuje produkcję estrogenu i jajeczkowanie.
• Endorfiny PEA – przysadka jest też odpowiedzialna za produkcję hormonów szczęścia

Część środkowa:

• Melanotropina MSH – to hormon, który pobudza komórki zlokalizowane w skórze do produkcji melaniny.
• Propiomelanokortyna – hormon odpowiedzialny między innymi za niszczenie komórek tłuszczowych

Część tylna (wydziela oraz magazynuje hormony):

• Oksytocyna – hormon wspomagający zajście w ciążę, a podczas porodu wywołujący skurcze i ułatwiającego poród.
• Wazopresyna ADH – jest to tak zwany hormon antydiuretyczny. Dzięki niemu zwiększa się ilość wody w organizmie na skutek wchłaniania zwrotnego w kanalikach nerkowych. Tym samym zapobiega odwodnieniu organizmu.

Regulacja hormonalna – co, gdzie, jak?

W bliskiej odległości od przysadki znajduje się podwzgórze – kolejny gruczoł. Jego zadaniem jest między innymi ścisła współpraca z przysadką. Konkretnie – podwzgórze albo motywuje ja do pracy, albo hamuje jej aktywność. Przednia część przysadki pośrednio wpływa na aktywność tarczycy, poprzez produkcję TSH.

Zarówno niedobór, jak i nadmiar TSH jest nie do zniesienia dla organizmu. Hormon ACTH produkowany przez przysadkę wpływa na nadnercza, które z kolei wpływają na naszą przemianę materii, odporność, termoregulację. Dzięki prawidłowej pracy przysadki, kobiety mogą zajść w ciążę i utrzymać ją, z kolei mężczyźni wytwarzają wysokiej jakości nasienie, dzięki któremu mogą spłodzić zdrowego potomka.

Otyłość – sprawka hormonów?

Gdy przysadka mózgowa nie funkcjonuje prawidłowo, przyczyny mogą być dwie. Pierwsza, to uszkodzenie samej przysadki. Druga, to uszkodzenie podwzgórza, które nie reguluje we właściwy sposób jej funkcji. W przypadku niedoboru hormonu wzrostu, pojawia się szereg dolegliwości, które w konsekwencji mogą powodować otyłość.

Jeśli dojdzie do niedoboru GH u osób dorosłych, już rozwiniętych, wówczas dochodzi do osłabienia mięśni. Słabe mięśnie to mniejsza chęć na aktywność fizyczną i spowolniony metabolizm. Niedoczynność przysadki powoduje też osłabienie masy kostnej oraz prowadzi do otyłości.

Również nadmiar hormonu ACTH spowodowany przez wadliwe działanie przysadki, może prowadzić do otyłości. Jest to tak zwana choroba Cushinga. Objawia się ona między innymi zaokrągloną twarzą, rozstępami na brzuchu, ścieńczeniem skóry i osłabieniem mięśni. Nie zawsze więc otyłość jest jedynie sprawką nadmiernego podjadania.

Choroby przysadki mózgowej

Najczęściej spotykane zaburzenia funkcji przysadki mózgowej wiążą się z nadmiernym/niedostatecznym wydzielaniem hormonów, które są konsekwencją zmian anatomicznych w obrębie tego gruczołu. Najczęściej jest to ucisk spowodowany przez guza, na którąś z części przysadki.

Guzy przysadki

Mogą uciskać na gruczoł, a nawet samodzielnie wytwarzać niektóre hormony. Wpływają na niedoczynność przysadki, hiperprolaktynemię, nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu, nadmierne wydzielanie ACTH. Z reguły guzy takie są niezłośliwe, jednak wymagają leczenia farmakologicznego lub interwencji chirurgicznej.

Leczenie chorób spowodowanych wadliwym działaniem przysadki powinno być poprzedzone szczegółowymi badaniami oraz konsultacjami lekarzy z różnych dziedzin. Ponieważ przysadka znajduje się w mózgu, to nie wolno lekceważyć żadnego z wczesnych objawów takiego guza. Gdy doprowadzimy do nadmiernego jego rozrostu, wówczas leczenie może stać się dosyć ryzykowne.

Podsumowując, przysadka jest bardzo małym, ale bardzo ważnym dla nas gruczołem. Wytwarza szereg hormonów regulujących nasze funkcje metaboliczne. Daje bardzo szerokie spektrum objawów, od skórnych, przez mięśniowe, kostne, nerwowe, czy ze strony układu moczowego.

Dlatego właśnie podstawowa wiedza o gruczołach Twojego organizmu i ich funkcjach jest bardzo przydatna we wczesnym diagnozowaniu różnych schorzeń endokrynologicznych!