Nauka kryjąca się za szczęściem: jak twoje ciało reaguje na pozytywne i negatywne emocje

Hormony szczęścia – nie tylko endorfiny!

W ciele każdego człowieka wydziela się wiele substancji, których działanie na pierwszy rzut oka nie jest zbyt widoczne, ale mają one spory wpływ na nasze postrzeganie rzeczywistości. To właśnie hormony, a konkretnie – hormony szczęścia.

W dużej mierze to właśnie one odpowiadają za to, że odczuwamy miłość, radość czy przyjemność. Zdecydowanie warto dbać o to, by zawsze mieć ich jak najwyższy poziom.

Gdy udaje się osiągnąć ten stan, czujemy się dużo lepiej ze sobą, a co za tym idzie – innym ludziom jest przyjemniej przebywać w naszym towarzystwie! Jak działają hormony szczęścia i co robić, by mieć ich jak najwięcej?

Czym są hormony szczęścia?

Hormony i inne neuroprzekaźniki wydzielane są przez gruczoły. Ich poziom jest zmienny w ciągu dnia – w zależności od tego, co robimy, czego doświadczamy. Istnieją hormony takie jak kortyzol – hormon stresu, który pobudza do akcji i na przykład mobilizuje do pracy pod wpływem pośpiechu. Inny, jak melatonina, uspokaja organy i ułatwia zaśnięcie. Hormon głodu sygnalizuje, że czas na obiad, a hormon sytości – że czas zakończyć jedzenie. 

Układ endokrynologiczny, czyli hormonalny, to siec gruczołów wydzielających hormony, połączonych ze sobą i kontrolowanych przez przysadkę mózgową. Jaka jest różnica między hormonami i neuroprzekaźnikami?

Tak naprawdę są to niemal identyczne substancje, jednak hormony krążą we krwi i przedostają się do tkanek i narządów, podczas gdy neuroprzekaźniki funkcjonują tylko w mózgu oraz ośrodkowym układzie nerwowym, a ich komunikacja następuje poprzez neurony. 

Hormony szczęścia są tak nazywane, ponieważ wydzielane są w sytuacjach dla nas szczególnych – gdy nawiązujemy z kimś bliską relację, gdy wydarzy się coś przyjemnego, lub gdy doświadczamy miłego uczucia. Są nam one potrzebne do… szczęścia! Doświadczenia takie jak tworzenie bliskich relacji międzyludzkich okazują się mieć bardzo istotną rolę biologiczną, a nie tylko społeczną. Jesteśmy istotami, które łączą się w pary nie tylko z powodu istnienia instynktu przetrwania gatunku. Miłość jest nam potrzebna, aby móc funkcjonować na wysokich obrotach, utrzymywać dobre samopoczucie i po prostu być szczęśliwym!

Za co odpowiadają poszczególne hormony szczęścia?

Na wydzielanie się poszczególnych hormonów szczęścia mają wpływ różne dokonywane przez nas decyzje: relacje z otoczeniem, dieta, aktywność fizyczna. Okazuje się, że spory wpływ na gospodarkę hormonalną ma również stan naszej mikroflory jelitowej, dlatego warto od jej rozbudowania rozpocząć swoje starania o to, by być w końcu spełnionym i szczęśliwym. 

DOPAMINA – hormon, który pełni rolę motywacyjną, odpowiada za uczucie przyjemności po uzyskaniu nagrody;

SEROTONINA – hormon wpływający na stabilizację nastroju, uczucie szczęścia, poprawę samopoczucia;

OKSYTOCYNA – hormon wpływający między innymi na akcję porodową, ale również pomagający w odczuwaniu więzi bliskości, zaufania i miłości;

ENDORFINY – pomagają uśmierzyć ból, wywołują tak zwany „haj biegacza”, wpływają na uczucie relaksu;

Jak działa dopamina?

Dopamina pomaga w kontrolowaniu funkcji motorycznych i poznawczych organizmu. Wpływa na zdolność podejmowania decyzji kontrolowania impulsów, a także na działania macierzyńskie i reprodukcyjne. Wspiera pamięć i koncentrację, a do tego uczestniczy w tak zwanym „systemie nagród” w mózgu. 

System nagrody działa bardzo ciekawie. Gdy coś sprawia Ci przyjemność, już sama myśl o tej czynności lub rzeczy wpływa na wydzielanie dopaminy – sprawia, że tego pragniesz, jako nagrody. To niestety jeden z czynników mechanizmu uzależnienia oraz tycia. Gdy pojawi się jakiś przykry bodziec czy stresor, wydzielana dopamina sprawia, że chcemy poczuć się lepiej i zafundować sobie coś, co będzie dla nas nagrodą, czy też pocieszycielem – alkohol, papierosa, słodycze. Poczucie przyjemności płynące z sięgnięcia po „nagrodę” sprawia, że chcemy czuć tę przyjemność jak najdłużej, więc sięgamy po kolejne uzależniające rzeczy. Co ważne – z czasem trzeba sięgać po większe ilości substancji uzależniającej, aby osiągnąć satysfakcjonujący stan pobudzenia i przyjemności. 

Niedobory dopaminy mogą mieć różne przyczyny i odpowiadają za takie schorzenia jak choroba Parkinsona czy schizofrenia. Z kolei nadmiar dopaminy może być spowodowany nadmierną aktywnością neuronów, w których jest ona neuroprzekaźnikiem, i skutkuje na przykład pląsawicą. 

Dopamina może być syntetyzowana w organizmie z aminokwasu tyrozyny, czemu sprzyja dieta odpowiednio bogata w aminokwasy egzogenne. 

To również hormon odpowiedzialny za regulację wydzielania prolaktyny – hormonu wzrastającego w czasie ciąży i karmienia piersią. Dopamina ma za zadanie hamować jego uwalnianie. 

Jak działa serotonina?

Obecność serotoniny w organizmie jest niezbędna po to, aby prawidłowo sypiać, trawić, mieć dobry nastrój, a nawet aby mózg funkcjonował prawidłowo, i aby mieć prawidłowy rytm dobowy! Co ciekawe, bardzo duży udział w produkcji serotoniny mają bakterie jelitowe. Produkują one krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe SCFA, które wpływają na komórki jelit i zwiększają w nich produkcję serotoniny. Aby do tej przemiany mogło dojść, organizm musi mieć odpowiednie zapasy tryptofanu – aminokwasu, który należy do egzogennych. Stosując dietę bogatą w białko mające w sobie wszystkie aminokwasy niezbędne, oraz wysokobłonnikową, dostarczamy swoim jelitom surowca do produkcji serotoniny, czyli pomagamy sobie samym poprzez dietę podnieść nastrój! 

Serotonina pełni bardzo ważną rolę w układzie pokarmowym. To między innymi pod jej wpływem, na skutek zjedzenia czegoś nieświeżego, jelita prowokują biegunkę i możliwe jest szybkie wydalenie szkodliwej substancji. 

Niektóre narotyki, takie jak ecstasy, działają właśnie w taki sposób, że powodują zwiększone wydzielanie serotoniny. Sprawia to, że pod wpływem tych substancji psychoaktywnych redukowany jest stres i niepokój, za to pojawia się uczucie błogiego odprężenia, przyjemności i euforii. 

Niedobory serotoniny wynikające na przykład z nieprawidłowej diety lub niekorzystnych przeżyć, mogą prowadzić do rozwoju depresji. Oprócz pogorszonego nastroju, niedobór serotoniny może prowadzić do zwiększenia apetytu na słodycze – gdyż są one źródłem tryptofanu, który przemienia się w serotoninę. 

Przyczyną nadmiaru serotoniny może być na przykład guz zwany rakowiakiem, który wpływa na jej nadmierne wydzielanie, czy nieprawidłowe zażywanie różnych leków z serotoniną. Objawami nadmiaru są dreszcze, rozszerzone źrenice, podwyższenie ciśnienia i temperatury, tachykardia, nudności, bóle głowy czy biegunka. 

Serotoninę bardzo często wykorzystuje się w medycynie, na przykład do leczenia depresji. Jednak istnieją również środki blokujące uwalnianie serotoniny – działające przeciwwymiotnie. 

Jak działają endorfiny?

Endorfiny to naturalne, wewnętrzne środki przeciwbólowe, które działają w specyficznych warunkach. Wiążąc się z receptorami opioidowymi w mózgu, endorfiny hamują przekazywanie uczucia bólu w OUN. Endorfiny bardzo często produkowane są podczas wysiłku fizycznego. W połączeniu z innymi hormonami szczęścia, zwłaszcza dopaminą, mogą dać ciekawy koktajl zwany „hajem biegacza”. To sytuacja, w której osoba biegnąca maraton czy biorąca udział w wyścigu kolarskim jest tak bardzo podekscytowana zbliżającą się metą, że może nawet całkowicie zbagatelizować kontuzje, których przed chwilą dostała. 

Jak działa oksytocyna?

Poziom oksytocyny wzrasta u kobiet ciężarnych zbliżających się wielkimi krokami do porodu. Hormon ten pomaga stymulować skurcze macicy i umożliwia pojawienie się dziecka na świecie. Wyższy poziom oksytocyny to również skutek tego, jak dobrze czujemy się w czyimś towarzystwie. Mózg w otoczeniu innych osób bardzo dokładnie poprzez zmysły analizuje otoczenie, badając różne oznaki zagrożenia i poziom bezpieczeństwa. Bardzo często oksytocyna wydziela się na skutek dotyku, a nawet wzroku, ale ma też działanie uspokajające w sytuacjach stresowych, gdy hormonem przodującym jest kortyzol. Oksytocyna ma za zadanie zrównoważyć jego działanie. 

W badaniach na myszach dowiedziono, że istnieje duże powiązanie pomiędzy… miłością a długowiecznością. To oczywiście bardzo duży skrót myślowy, więc wyjaśnijmy: wydzielanie oksytocyny może następować także pod wpływem bakterii jelitowych. Obecność tego hormonu sprawia, że rany goją się szybciej, a mięśnie łatwiej się regenerują. Tym samym można wysnuć wniosek, że być może również u ludzi, którzy czują się „zaopiekowani”, kochani, i którzy mają dobre relacje z bliskimi osobami, dużo łatwiej jest stawiać czoła różnym dolegliwościom i regenerować swój organizm!

Oprócz diety wspomagającej wydzielanie oksytocyny, warto pomyśleć też o swoich relacjach z innymi ludźmi. Przytulanie, seks, pocałunki, czuły dotyk – warto nie tylko brać, ale również dawać, aby móc odczuwać wymierne korzyści z bycia kochanym i rozumianym. Posiadanie zwierząt domowych bardzo korzystnie wpływa na nasze poczucie miłości i więzi! 

W czasie porodu na skutek sygnałów wydzielanych przez macicę, pochwę i piersi, przysadka mózgowa produkuje i uwalnia większą ilość oksytocyny wpływającej na akcję porodową. 

Co ciekawe, oksytocyna wydzielana jest również przez mężczyzn. To sprawia, że w czasie aktu seksualnego bardzo łatwo jest się do siebie zbliżyć, co sprawia, że przelotne romanse często przeradzają się w poważne związki. W przypadku mężczyzn oksytocyna w zestawieniu z testosteronem wywołuje często silną potrzebę snu po stosunku. Tym samym nie warto gniewać się na panów, którzy po udanym seksie po prostu odwracają się plecami i zaczynają chrapać – taka ich natura! ☺ 

Jak być szczęśliwym?

Dla każdego szczęście oznacza coś zupełnie innego, jednak znając fizjologię własnego organizmu, jednego można być pewnym: zdrowa dieta i aktywność fizyczna przyczyniają się do biologicznego zwiększenia możliwości organizmu w kwestii wydzielania hormonów szczęścia. Reszta to kwestia Twoich decyzji – miłego zachowywania się w stosunku do bliskich, romansowania, utrzymywania czułych relacji z partnerem, posiadania zwierząt domowych. Z pewnością zdrowie i dobra kondycja fizyczna przyczynią się do polepszenia nastroju, a gdy go osiągniesz – staniesz się bardziej atrakcyjny dla innych ludzi i będziesz magnetyzować płynącą od Ciebie dobrą energią! Sam też na tym skorzystasz – a produkowane w Twoim ciele hormony szczęścia będą tego najlepszym dowodem! 

Referencje

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31723038
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960982215013123
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2775886/
https://academic.oup.com/advances/article/8/6/804/4772193