Zdrowy mózg a blaszki amyloidowe – kiedy i gdzie się wytwarzają, do czego prowadzą?

Blaszki amyloidowe – kiedy i gdzie się wytwarzają, do czego prowadzą?

Choroby neurodegeneracyjne prowadzą do powstawania nieodwracalnych zmian w układzie nerwowym, które na zawsze pogarszają komfort życia pacjenta, stopniowo pogłębiając jego zły stan.

Głównymi przedstawicielami tych chorób jest choroba Alzheimera i Parkinsona. Jak dochodzi do powstawania tych chorób? Jaki związek mają z nimi blaszki amyloidowe i czym one są?

Czy można zmniejszać ryzyko ich wystąpienia lub w jakikolwiek sposób spowalniać ich przebieg? Dla wielu osób nieświadomych zagrożenia te informacje mogą okazać się w przyszłości bardzo przydatne – dla nich samych lub dla bliskich. 

Czym są blaszki amyloidowe i kiedy powstają?

Amyloid to nieprawidłowo wytwarzane i szkodliwe dla organizmu białko. Wytwarzane jest wskutek przebegu długich i wyniszczających chorób: Alzheimera, Parkinsona, ale również Creutzfeltda-Jakoba (choroba neurologiczna wywoływana przez priony), kiła, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie kości czy gruźlica.

Białko to gromadzi się w organizmie pomiędzy naczyniami włosowatymi krwionośnymi a tkankami, co tworzy solidną barierę pomiędzy krwią i komórkami. To sprawia, że komórki nie mogą zostać właściwie odżywione i ich funkcje słabną.

W zdrowym mózgu amyloid jest rozkładany i eliminowany, przez co nie stanowi zagrożenia dla układu nerwowego. 

Blaszki amyoidowe to strukturalne zmiany będące połączeniem amyloidu i niektórych rodzajów komórek nerwowych: aksonów, astrogleju i mikrogleju. 

Jak powstają blaszki amyloidowe?

Proces ich powstawania jest efektem zmian neurodegeneracyjnych w mózgu, zapoczątkowanych innym czynnikiem. W zdrowym mózgu białko prekursorowe amyloidu jest rozkładane na beta-amyloid przez specjalny enzym.

W mózgu zajętym chorobą enzym tnie beta-amyloid na dłuższe fragmenty, które są bardzo lepkie i powodują wzajemne zlepianie się. Powstają amyloidowe złogi, które zajmują coraz większe obszary mózgu. 

Czym są splątki neurofibrylarne?

Splątki neurofibrylarne zwane też zwyrodnieniami neurowłókienkowymi, są patologicznymi zlepkami hiperfosforylowanych białek tau w cytoplazmach neuronów, czyli komórek nerwowych.

Są cechą charakterystyczną choroby Alzheimera, ale niewystarczającą, aby móc rozpoznać tę chorobę u pacjenta.

Gdy białko tau wytwarzane jest nieprawidłowo, powoduje ucisk na mikrotubule – struktury nerwowe odżywiające komórki nerwowe, i zaburzają ich pracę. 

Jaka jest patogeneza chorób neurodegeneracyjnych?

Nieprawidłowe wytwarzanie się białek strukturalnych jest rezultatem przebiegu tej choroby, ale jej patogeneza może być zgoła inna. Nie jest jednak dokładnie poznana.

Wiele wskazuje, że wpływ na powstanie choroby może mieć niewłaściwa dieta i tryb życia, ale również genetyka. Na skutek przebiegu innych chorób może dochodzić do zmian biochemicznych w mózgu i uszkodzeń neuronów, w którym swój udział mają również blaszki amyloidowe oraz splątki neurofibrylarne. 

W przebiegu chorób neurodegeneracyjnych dochodzi do obumierania komórek nerwowych, utraty połączeń pomiędzy neuronami. Tym samym stopniowo, wraz z upływem czasu pacjent traci coraz więcej naturalnych umiejętności – poruszania się, myślenia, jedzenia, mówienia.

Pacjenci z zaawansowanym Alzheimerem stają się niczym małe dzieci w ciałach starszych ludzi – wymagają ciągłej opieki i pilnowania, by nie zrobili sobie krzywdy.

Czy istnieje sposób leczenia tych chorób?

Stosowane w leczeniu środki farmakologiczne mają za zadanie poprawić metabolizm mózgu i zmusić go do sprawnego usuwania uszkodzonych białek, aby hamować rozwój zmian degeneracyjnych.

Nie są one jednak do końca skuteczne, tym bardziej, jeśli choroba poczyniła już znaczne spustoszenie w organizmie pacjenta. Wciąż nie ma skutecznych sposobów na leczenie choroby Alzheimera i innych chorób neurodegeneracyjnych.

Podejmowano próby usuwania blaszek amyloidowych na różne sposoby, na myszach, jednak nie dają one gwarancji co do skuteczności, poza tym mogą wywołać szereg skutków ubocznych. 

Czy można ograniczać ryzyko chorób neurodegeneracyjnych?

Jedynym sensownym sposobem wydaje się zapobieganie wystąpieniu chorób takich jak Alzheimera czy Parkinsona. Oczywiście nie są one w stu procentach skuteczne, ale jeśli istnieje ryzyko, że nosisz w sobie gen, który może się uaktywnić w przyszłości pod postacią tej choroby, to każdy sposób jest dobry, by nie skazać się na umieranie w kompletnej nieświadomości tego, co się dookoła dzieje. 

Możemy podejmować próby zapobiegania na kilku płaszczyznach:

Unikać urazów głowy

Najlepiej zaniechać sportów ekstremalnych, a jeśli już je wykonujesz, to zawsze w kasku na głowie, podobnie jak przy pracy na budowie. Zawsze podejmować wszelkie środki ostrożności jakie są niezbędne choćby przy schodzeniu po schodach, czy nawet piciu w barze, bo takie bójki mogą różnie się kończyć.

Zapobiegać chorobom układu krążenia czy cukrzycy

Można to zrobić dbając o aktywność fizyczną, lekką i pozbawioną dużych ilości cukru dietę, unikając palenia i picia alkoholu w nadmiernych ilościach.

Nie dopuszczaj do tycia

Odkładający się tłuszcz powoduje powstawanie cytokin czyli cząsteczek zapalnych, a one powoli, ale nieubłagalnie mogą wpłynąć na rozwój wielu chorób cywilizacyjnych i doprowadzić do neurodegeneracji.

Wysypiaj się

Wcale nie jest to banał, ponieważ głęboki sen to najlepszy regenerator wszystkich komórek – mięśniowych, kostnych, czy nerwowych. Gdy zbyt krótko lub niewłaściwie sypiasz, Twój mózg nie może porządnie wypocząć, w efekcie jest mniej wydajny, a to źle wpływa na wszystkie funkcje nerwowe.

Uprawiaj dowolną aktywność fizyczną

Dotlenianie komórek, w tym także nerwowych, to bardzo ważny aspekt utrzymywania mózgu w dobrej kondycji. Nie tylko zwiększasz wtedy wydzielanie hormonów szczęścia, ale także poprawiasz krążenie, a co za tym idzie – odżywienie komórek nerwowych.

Dbaj o kwasy tłuszczowe omega-3 w swojej diecie

Mają one przeciwzapalne działanie, przez co doskonale wpływają na układ nerwowy. Oprócz tego działają ochronnie i są doskonałym paliwem dla Twojego mózgu. Im starszy jesteś, tym więcej olejów roślinnych, nasion czy tłustych ryb morskich powinieneś spożywać.

Unikaj alkoholu i papierosów

O ile niewielka dawka dobrego wina czerwonego bogatego w polifenole może zadziałać ochronnie na Twoje zdrowie, o tyle systematyczne upijanie się zabija komórki mózgowe.

Papierosy dodatkowo pogarszają stan naczyń krwionośnych, przez co mózg nie może zostać właściwie odżywiony.

Trenuj także swój mózg!

Nie dopuszczaj do tego, by po pracy w fabryce zalegać przed telewizorem i oglądać seriale. Twój mózg uwielbia być wykorzystywany do pracy twórczej czy wymagającej logicznego myślenia, i to codziennie!

Czytaj książki

Jeśli nie lubisz akurat czytać książek czy rozwiązywać krzyżówek, nic nie szkodzi. Możesz na przykład grać w strategiczne gry planszowe, sklejać modele statków. Również wykonując drobne prace remontowe, wymagające planowania przestrzennego czy organizacji, zmuszasz swój mózg do wysiłku.

Możesz też układać puzzle, rozwiązywać sudoku, a nawet rozwiązywać kryminalne zagadki w magazynach detektywistycznych! Wszystko jest wskazane, aby utrzymywać mózg w dobrej kondycji przez jak najdłuższy czas. To także bardzo dobry sposób na monitoring stanu swojego mózgu. Jeśli pewnego dnia mimo wszystko zaobserwujesz, że coraz gorzej radzisz sobie z tak prozaicznymi czynnościami, będziesz mógł w porę zareagować, pójść do lekarza i być może uniknąć postępu chorób neurodegeneracyjnych! 

Dbaj nie tylko o to, by samemu dużo się ruszać, zdrowo odżywiać czy trenować swój umysł. Podpowiadaj to również swoim starszym bliskim, którzy być może nie mają dostępu do takich informacji i nie wiedzą, że są grupą szczególnie narażoną na ubytki w obszarze swojego mózgu. Być może dzieląc się z nimi swoją wiedzą uratujesz im życie!