Płuca – co może wpłynąć na pogorszenie oddychania? Najczęstsze choroby, budowa, funkcje i działanie
Płuca – budowa, funkcje i działanie
Płuca są częścią skomplikowanego układu oddechowego, który pod względem budowy, jak i funkcji, jest bardzo ściśle połączony z układem krwionośnym. Jak przedstawia się anatomia płuc, jaki jest mechanizm ich działania i do czego są nam one potrzebne?
Z czego składa się układ oddechowy?
Płuca to najważniejszy i największy organ układu oddechowego. Celem oddychania jest wciągnięcie do samego ich środka powietrza będącego mieszaniną tlenu i innych gazów. Wszystko po to, aby w pęcherzykach płucnych mogło dojść do wymiany gazowej – tlen z powietrza przedostaje się do naczyń krwionośnych, a dwutlenek węgla z płuc wydychany jest z powrotem na zewnątrz.
Po kolei, idąc od góry, układ oddechowy składa się z:
Nosa i ust, które pobierają haust powietrza
Jamy nosowej, gdzie powietrze jest wstępnie filtrowane i ogrzewane
Gardła
Krtani – domyka ona podczas wdechu wejście do przełyku, a podczas jedzenia uniemożliwia dostanie się pokarmu do tchawicy
Płuc – one same mają wygląd rozgałęzionego drzewa do góry nogami. Rozpoczynają się wspólną rurą – tchawicą, która rozgałęzia się na dwa oskrzela, które następnie dzielą się na oskrzeliki. Na ich końcu znajdują się pęcherzyki płucne, które wszystkie razem tworzą gąbczasty różowy miąższ tworzący lewe i prawe płuco. Od jamy brzusznej oddzielone są przeponą, natomiast z zewnątrz obudowane mostkiem i elastycznymi żebrami rozszerzającymi się podczas wdechu. Lewe płuco jest niewiele mniejsze od prawego – gdyż w jego okolicy znajduje się jeszcze serce.
Oddychanie jest kontrolowane przez ośrodek oddychania znajdujący się w pniu mózgu. Oznacza to, że chociaż możemy ściśle wpływać na głębokość czy częstotliwość swojego oddechu, to tak naprawdę nie musimy przez całą dobę zastanawiać się nad tą czynnością – inaczej wielu z nas zapominałoby oddychać.
Dzięki ośrodkowi oddychania nie przestajemy oddychać podczas snu, a także otrzymujemy potrzebną ilość wdechów i wydechów w zależności od tego, gdzie się znajdujemy, jaka jest jakość powietrza, albo co robimy – oddechy spłycają się podczas snu i przyspieszają na przykład po wysiłku fizycznym.
Droga tlenu w organizmie człowieka jest dość skomplikowana:
Dokonujemy aktywnego wdechu nosem (lub ustami), w czasie którego porcja powietrza wysyconego tlenem dostaje się do jamy nosowej lub ustnej. Wdech warunkowany jest przez sygnał z pnia mózgu z ośrodka oddechowego, który sprawia, że przepona obniża się działając niczym tłok i zasysając powietrze.
W jamie nosowej powietrze jest filtrowane przez specjalne włoski, na których osadzają się różne zanieczyszczenia i pyły, a także ogrzewane dzięki gęstej sieci naczyń krwionośnych.
Powietrze trafia do tchawicy, oskrzeli i oskrzelików, a na końcu wypełnia niczym nadmuchiwane balony pęcherzyki płucne.
Pęcherzyki płucne są otoczone gęstą siecią kapilar, czyli bardzo cieniutkich naczyń włosowatych, które wychwytują cząsteczki tlenu i oddają dwutlenek węgla. Tlen biegnie następnie do każdej komórki ciała, odżywiając ją. Dwutlenek węgla natomiast wydobywa się na zewnątrz z procesem wydechu. Procesy wymiany obu tych gazów zachodzą równocześnie dzięki specjalnej budowie kapilar otaczających pęcherzyki płucne.
Czy dwutlenek węgla jest trujący?
Dwutlenek węgla to ważny gaz w naszych drogach oddechowych. Zwiększające się jego stężenie w płucach reguluje szybkość oddychania. Jednak nadmierne stężenie dwutlenku węgla może spowodować śmiertelne zatrucie.
Ma to miejsce jednak tylko w skrajnych sytuacjach, na przykład podczas duszenia się w worku foliowym, przy zaburzeniach oddychania, przy tąpnięciach w kopalniach, czy podczas przebywania w dole szamba – procesy fermentacji, które tam mają miejsce powodują wydzielanie się dużych ilości CO2 i w krótkim czasie mogą doprowadzić do śmierci. Zatrucie CO2 powoduje zasłabnięcie i śpiączkę.
Należy jednak zdementować pojawiające się ostatnio plotki, jakoby chodzenie w maseczkach powodowało podtruwanie się dwutlenkiem węgla. Organizm świetnie sobie radzi z jego usuwaniem z płuc, a nawet maseczki z grubszych materiałów dają dostęp do powietrza, co całkowicie zapobiega zatruciu tym gazem, choć rzeczywiście częstotliwość wdechów w grubych maskach może być wyższa.
Zwracajmy uwagę aby maski nie były z tworzywa sztucznego.
Skąd bierze się natlenowana i odtlenowana krew w płucach?
Wiemy już, że dwutlenek węgla płynie „od” krwi płynącej w kapilarach otaczających pęcherzyki płucne, a tlen biegnie „do” krwi z powietrza wiedzionego drogami oddechowymi.
Warto jednak spojrzeć nieco szerzej na cały fascynujący obieg tlenu i dwutlenku węgla w ciele człowieka. Daje on bardzo duży pogląd na to, jak ważne jest, aby każdy z elementów anatomicznych biorący udział w oddychaniu i krążeniu był w nienagannym stanie, i aby również powietrze było dobrej jakości.
Układ krążeniowo-oddechowy to bardzo szerokie określenie, które pokazuje, jak bardzo zintegrowane są ze sobą te dwa układy, i dlaczego często uszkodzenie elementu układu oddechowego skutkuje zaburzeniami krążenia, i na odwrót.
Lewa komora serca kurczy się, wypychając porcję krwi natlenowanej do tętnic, które zaopatrują w tlen mniejsze naczynia tętnicze w całym ciele i jego poszczególnych narządach.
W naczyniach włosowatych narządów dochodzi do wymiany gazowej – tlen dostarczany jest bezpośrednio do komórek, a dwutlenek węgla przechodzi do żył. W żyłach płynie krew odtlenowana.
Punkty 1 i 2 tworzą tak zwany „krwiobieg duży”.
Krew odtlenowana biegnie do prawego przedsionka, a następnie do prawej komory serca.
Prawa komora serca tłoczy krew odtlenowaną do tętnicy płucnej, która kończy się drobnymi naczyniami krwionośnymi płuc – następuje tu wymiana gazowa. Krew zostaje natlenowana.
Żyłą płucną krew natlenowana biegnie do lewego przedsionka, skąd wpływa do lewej komory serca, i obieg się zamyka.
Zarówno zła jakość powietrza, jak i problemy natury wewnętrznej, czyli różne choroby, mogą wpłynąć bezpośrednio na to, że organizm będzie źle dotleniony i w konsekwencji komórki jego ciała nie będą funkcjonowały jak należy. Trudności z oddychaniem powodują, że źle się czujemy w ogólnym ujęciu – człowiek może wytrzymać bez oddychania zaledwie kilkadziesiąt sekund i wszystko, co stoi na drodze pełnemu wdechowi jest jak zamach na własne samopoczucie, zdrowie, a nawet życie.
Alergeny powodują nadreaktywność układu oddechowego u osób chorujących na alergie – na pyłki, kurz, roztocza, niektóre zapachy ;
Palenie papierosów – powoduje, że substancje smoliste osadzają się wewnątrz pęcherzyków płucnych zmniejszając powierzchnię wymiany gazowej;
Bakterie, wirusy i grzyby, których układ immunologiczny nie potrafi sam zwalczyć mogą powodować infekcje płuc i dróg oddechowych;
Zanieczyszczone powietrze powoduje, że wszystkie smoliste substancje i toksyczne gazy trafiają wprost do płuc i trudno je usunąć;
Środki chemiczne – niektóre wydzielają bardzo drażniące gazy, na przykład chlor, które mogą działać toksycznie, gdy dostaną się do płuc;
Bierne palenie – to, że sam nie palisz, nie oznacza, że się nie zaciągasz – gdy przebywasz w pobliżu osób palących. Substancje wydobywające się z dymu papierosowego trafiają także do Twoich płuc, trując cię;
Rzadkie wietrzenie pomieszczeń – jest to szczególnie szkodliwe, gdy przebywasz długo w pomieszczeniu, w którym brak wentylacji lub okien. W domach teoretycznie ryzyko zatrucia dwutlenkiem węgla jest znikome, ponieważ mamy wentylacje i mikroszczeliny w oknach, ale i tak warto codziennie wpuścić do środka trochę świeżego powietrza;
Jakie symptomy ze strony płuc wymagają konsultacji z lekarzem?
Należy pamiętać, że nie wolno bagatelizować żadnych objawów, które mogłyby świadczyć o chorobie związanej z układem oddechowym. Są to:
Długotrwały kaszel – trwający dłużej niż miesiąc
Duszności występujące nawet po niewielkim wysiłku lub wręcz w stanie spoczynku
Świszczący lub zbyt głośny oddech
Utrzymujący się przez ponad miesiąc w płucach śluz
Przewlekłe bóle w klatce piersiowej trwające powyżej miesiąca
Jakie badania pozwalają diagnozować problemy z płucami?
Istnieje wiele badań, które pozwalają uzyskać obraz płuc, a także pokazują ich wydolność i prawidłowość funkcjonowania. Są to:
Gazometria – badanie wysycenia krwi tlenem
Badanie krwi – powszechne w wielu różnych jednostkach chorobowych
RTG klatki piersiowej – pozwala zaobserwować zmiany wewnątrz płuc
Poziom wydychanego tlenku azotu – pomocny przy weryfikacji skuteczności leczenia astmy drogą farmakologiczną
Zdolność dyfuzyjna płuc – sprawdza, jak sprawna jest wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych
Pulsoksymetria – pokazuje poziom tlenu we krwi
Spirometria – badanie szybkości przepływu powietrza przez drogi oddechowe
Próbka śliny pozwala określić, czy występuje infekcja wirusowa lub bakteryjna płuc
Choroby płuc leczy się różnie, w zależności od ich rodzaju – od antybiotyków i leków przeciwwirusowych po leki wziewne rozszerzające oskrzela i wiele innych.
Jak utrzymywać płuca w dobrej kondycji?
Unikaj, zwłaszcza zimą, oddychania przez usta
Nie pal papierosów – im szybciej rzucisz, tym łatwiej zregenerują się Twoje płuca
Unikaj biernego palenia – nie przebywaj w salach dla palących, nalegaj, aby osoby palące wychodziły na papierosa na zewnątrz
Regularnie wietrz swoje mieszkanie – latem dobrze jest nawet spać przy otwartych oknach, a zimą funduj sobie codziennie rano krótkie, ale intensywne wietrzenie
Unikaj przebywania wśród osób chorych – kaszlących, z katarem, kichających
Noś maskę, by uniknąć zakażenia koronawirusem
Dbaj o higienę całego ciała, regularnie myj ręce i dezynfekuj specjalnymi środkami
Unikaj dotykania twarzy palcami, szczególnie gdy przebywasz poza domem i Twoje dłonie mają styczność z powierzchniami dotykanymi przez innych ludzi
Spróbuj ćwiczeń oddechowych, których celem jest dotlenienie organizmu i nauczenie się prawidłowego oddychania, aby odnieść z tej pozornie prostej czynności jak najwięcej korzyści
Jeśli mieszkasz w mieście, gdzie panuje wysokie stężenie smogu zimą – noś specjalne maski z filtrem na zewnątrz
Jeśli jesteś alergikiem lub mieszkasz w zanieczyszczonym rejonie świata – zafunduj sobie w domu solidny oczyszczacz powietrza
Dbanie o kondycję i zapobieganie niepotrzebnym infekcjom i zanieczyszczeniu wnętrza płuc chemikaliami to najlepszy sposób, by cieszyć się zdrowym oddechem przez całe życie!
Cześć jestem Damian, dzięki zdrowemu odżywianiu udało mi się pokonać wiele problemów zdrowotnych, między innymi problemy z jelitami, tarczycą i wątrobę. Kliknij w globusik a dowiesz się jak odzyskałem zdrowie.